Yaygın olarak gey onur bayrağı olarak bilinen gökkuşağı bayrağı, LGBTİ+ topluluğunun en bilinen sembolüdür. Renkli bayrak, LGBTİ+ topluluğunun çeşitliliğini yansıtır ve Haziran’da kutlanan Onur Ayı kapsamında dünya çapındaki etkinliklerde dalgalandırılır.
Meşhur bayrak, 1970’te asker olarak San Francisco’ya geri dönen Kansas doğumlu gey bir aktivist olan Gilbert Baker tarafından tasarlanmıştır. Baker, geri dönmek istememişti ancak sanatçı olma hayalini gerçekleştirmekte oldukça kararlıydı. Bununla kalmayıp, LGBTİ+ hareketini tanımlamaya yardımcı olan başlıca figürlerden biri haline geldi.
San Francisco’ya taşındıktan sonra Baker’ın öğrendiği ilk şey dikiş dikmek oldu. Sonrasında, isteyip de parasının yetmediği 1970’lere özgü modaya uygun şeyler ortaya çıkarabildi. Belki de Baker’ın hayatını sonsuza kadar değiştirecek olan en önemli an, 1974’te Harvey Milk ile tanışması olmuştur.
Milk, San Francisco’ya gelen diğer birkaç gey gibi Baker’ı da etkiledi. Baker’ı genç geylere pozitif bir umut mesajı veren yeni bir sembol düşünmesi için desteklediği söyleniyor. Aslında bu, Milk’in San Francisco’da yüksek bir kamu görevine hizmet etmek ve dolayısıyla tarih yazmak için ilk gey olarak seçilmeden önce kampanyasıyla gönderdiği mesajdı.
Baker, böylesine bir sembol yaratmanın zorluğunu üstlenecekti. O zamana kadar gey topluluğunun sembolü olarak geliştirilen pembe üçgen vardı. Ancak pembe üçgen, ilk olarak bunu toplama kamplarındaki erkek esirleri işaretlemek ve cinsel yönelimlerinden yola çıkarak onlara acı çektirmek için kullanan Naziler ile ilişkilendirilmişti. Daha iyi bir şey lazımdı.
Bununla birlikte, gökkuşağı bayrağının yeni bir sembol olması için Baker’a gerçekten ilham kaynağı olmuş olabilecek birkaç şey vardı. İddiaya göre bazıları, Judy Garland’in “Over the Rainbow” adlı şarkısından hareket ettiğini söylüyor. Ayrıca, Stonewall isyanı, Garland’in ölümünden birkaç gün sonra gerçekleşti ve Garland, ilk gey simgelerinden biri olarak anılır.
Diğer bir ihtimal ise, gökkuşağı bayrağının beş yatay şeritli insan ırkı bayrağından kavramsal olarak türetilmiş olmasıdır. Bu bayrak yukarıdan aşağıya doğru kırmızı, beyaz, kahverengi, sarı ve siyah renkteydi ve 1960’larda barış gösterilerinde kullanıldı. Bunu bir tarafa bırakırsak, gökkuşağı bayrağının diğer yazılı versiyonları da mevcuttur. Bazılarının üzerinde “barış” kelimesi yazılıdır. Şu ana kadar LGBTİ+ hareketi bayrağından farklı, bu tür birkaç bayrağın kullanıldığı unutulmamalıdır.
Bununla beraber, 25 Haziran 1978’de San Francisco Gey Özgürlük Günü Yürüyüşü‘nde, sekiz şeritli ilk gökkuşağı bayrağı özgürce havada dalgalandırıldı. Baker, kumaşları boyadı ve düzinelerce gönüllünün yardımı ile onları birbirine dikti. Devasa olan ilk bayraklarda yukarıdan aşağıya doğru cinsiyeti simgeleyen sıcak pembe, yaşamı simgeleyen kırmızı, sağlığı simgeleyen turuncu, güneşi simgeleyen sarı, doğayı simgeleyen yeşil, sanatı simgeleyen turkuaz, ahengi simgeleyen indigo ve ruhu simgeleyen mor renk mevcuttu.
Aktivist, yeni bayrağının ilk kez gökyüzüne yükseldiği anı memnuniyetle hatırlayacaktır. Söylenene göre, “İnsanlar, bir şimşek çakması gibi hemen bunun onların bayrağı olduğunu anladı” diyerek görüşünü belirtti. Aynı zamanda o anı, hayatındaki en heyecan verici anlardan biri olarak tanımlayacaktı. 1978’de bayrağın belirli bir önem kazandığı sırada, Baker daha sonra Paramount Flag Company’de toplu bir üretim yapmaya girişti. Şirket, iddialara göre sıcak pembe renk kolay bir şekilde temin edilemediği için, bayrakları yedi şeritli bir biçimde üretmeye devam etti.
Bayrağın kullanımındaki dönüm noktası, ne yazık ki 27 Kasım 1978’de gerçekleşen Harvey Milk cinayetiydi. Bu olayı takiben, gökkuşağı bayrağına olan talep büyük oranda arttı. Baker, bayrağın üretimini de arttırmıştı ancak bir süre sonra sıcak pembe rengi pratik nedenlerden dolayı çıkardı.
1979’da bayrak bir kez daha değiştirildi. Bunun nedeni, 1979 Gey Özgürlük Günü Yürüyüşü süslemeleri için gökkuşağı bayrağının Market Caddesi’nin her iki tarafındaki sokak lambalarından sallanmasını tercih eden San Francisco LGBTİ+ Onur Kutlama Komitesi’ydi. Bunu yapmak için, bayrağın altı rengini iki ayrı bayrağa ayırmaları gerekiyordu. Her iki taraf da üç şeritli bayraklardan birini uçuracaktı. Pratik nedenlerden ötürü bayrak; kırmızı, turuncu, sarı, yeşil, mavi ve mor olmak üzere altı şeritli versiyonu ile popüler hale geldi.
Bayrağın bütün hikâyesinde pembe üçgen sembolü bir yere kaybolmadı; gökkuşağı bayrağının kendisine uygulanacaktı. Bayrağın diğer çeşitleri de düzenli olarak görülmektedir. 1970’lerden beri Baker’ın hayatının büyük bir bölümü gökkuşağı bayrağı üzerine kuruluydu. Bazı işleri ve ilgili önemli eserleri, birçok önemli müze ve arşivlerde görülebilir. San Francisco’da bulunan LGBTİ+ Historical Society, Baker’ın 1978’de orijinal gökkuşağı bayrağını yapmak için kullandığı dikiş makinelerinden birine sahiptir. Ayrıca bayrağın 25. yıl dönümüne ithafen üretilen sekiz şeritli tasarımın birebir kopyası da mevcuttur.
Gökkuşağı bayrağı, 2015’te New York’taki Modern Sanatlar Müzesi’nin tasarım koleksiyonlarında yer aldı. Bayrak, Creative Commons logosu veya geri dönüşüm logosu gibi dünya çapında tanınan bir sembol olarak kabul edilir.
LGBTİ+ onur bayrağının sevgili yaratıcısı Gilbert Baker, ne yazık ki bu yılın başında, 31 Mart 2017’de vefat etti. Öldüğünde 65 yaşındaydı. LGBTİ+ hareketini şekillendiren en önemli isimlerden biri olarak kesinlikle hatırlanacak ve dünyaya miras bıraktığı bayrak, çeşitlilik ve katılımın bir simgesi olarak uzun süre kalacak.
Kaynak: Vintage News
