Kehanetler öteden beri insanları etkilemiştir. Çok eski çağlarda savaşlardan, seferlerden veya önemli kararlar alınmadan önce kâhinlere, büyücülere başvurulurdu. Onlar da yere attıkları taşların dizilimini, kabın içindeki suyun yansımasını, ateş alevinin aldığı şekilleri ve benzeri inceleyerek bir kehanette bulunurdu. Krallar ya da komutanlar bu kehanetleri temel alarak karar verirlerdi. Elbette kehanetler bilimsel değillerdi ve aslında çoğu zaman insanlar ona inanmayı seçtikleri için kendilerini gerçekleştirirlerdi. Bilimde buna “Kendini Gerçekleştiren Kehanet” ismi verilir. Mütevazı bilge Edmond Halley’in kehaneti ise tamamen bilimsel verilere dayanan uzun ve zahmetli bir çalışmanın sonucudur.
Halley ve kehaneti
Halley’i genellikle Edmond’suz olarak biliriz. Evet, doğru düşündünüz! Edmond’un kehaneti onun soyadıyla anılan Halley kuyruklu yıldızıdır. O zamana kadar neredeyse bütün toplumlar tarafından büyük bir musibetin habercisi bir kehanet olarak yorumlanan ve insanlara korku yayan kuyruklu yıldızlar. Neyse ki Halley, bunun ardından büyük bir felaket getirecek ilahi bir işareti değil de, kozmik bir olay olduğu kehanetinde bulundu. Maalesef 50 yıl sonrası için yapılan bu çığır açıcı kehanetinin gerçekleştiğini görmesine ömrü vefa etmedi. 1708 de yapılan bu kehaneti, 1758 de hayatta olan ve kabulün aksine aynı yıldızlara bakıp farklı manzaralar görebilen insanlar ile onların soyları doğruladılar.
1664’te görülen kuyruklu yıldız her zamanki gibi insanlara korku salmıştı. Ancak, o zaman 8 yaşında olanan Edmond’ta bu olay büyük bir ilgi uyandırmıştı. Ailesi tarafından kendisine bir dürbün alınmış ve merakı pekiştirilmişti. 20 yaşındayken Oxford’u bırakıp güney yarım kürenin eksiksiz yıldız haritasını çıkarmak için çıkacağı deniz yolculuğunu da ailesi desteklemiş ve sefer giderlerini karşılamıştı. Ekvator’un altında yer alan Saint Helena Adasından döndüğünde büyük bir yankı uyandıran bu çalışma bilimsel gelişmelerin o dönem onay merci olan Londra Kraliyet Cemiyeti tarafından Edmond’un fark edilmesini ve cemiyete üye yapılmasını sağlamıştır.
Tuhaf ve huysuz bir bilim insanı
Edmond ilerleyen zamanlarda cemiyetin başkanı olan Robert Hook ve Sir Chritoper Wren ile tartıştıkları ancak çözemedikleri Güneş ile gezegen hareketleri arasındaki ilişki problemini çözebilecek bir matematikçi aramaya başlar. O dönem Hook’un ışıkla ilgili çalışmalarını çalmasıyla suçlayarak toplum içinde rencide ettiği ve kötü bir çocukluk geçirmiş olmasının
yanı sıra bazı çalışmalarından bir türlü sonuç alamayarak iyice münzevi hayatı yaşayan ve Edmond Halley’in sorusuna cevap verebilecek bu kişi Isaac Newton’un ta kendisiydi. Bu soruyu aslında 5 yıl önce çözen Newton son 13 yıllık hiçbir çalışmasını tekrar aşağılanma riskine karşın açıklayamamıştı. Bütün bu çalışmalar bilimde devrim niteliği taşıyan Newton’un hareket yasalarıdır. Edmond Halley, Newton’un çalışmalarının toplandığı Principia Mathematica’sının basılmasına önayak olmakla kalmamış editörlüğünün yanı sıra cemiyetin parası kalmadığı için kendisinin maddi durumu iyi olmamasına rağmen basım masraflarını da karşılamıştır. Yanı sıra bu tuhaf ve huysuz, pek kimseyle anlaşamayan adamın dostluğunu kazanmış ve onu bilime geri kazandırmıştır.
Sonraları bu yeni çekim yasalarını ele alan Halley, daha önceki kuyruklu yıldız kayıtlarını ve görgü tanıklarının da ifadelerini kullanarak büyük bir zahmetle 1337, 1472 ve 1698 yılları arasındaki gözlemleri araştırmış ve kuyruklu yıldızların uzun eliptik yörüngelerle güneşe bağlı olduklarını tespit etmiştir. 1531, 1607 ve 1682 yıllarında görülen kuyruklu yıldızların aynı kuyruklu yıldız olduğunu keşfetmiş ve kehanetini ortaya atmıştır.
Sayesinde bugün uzaya açılabildiğimiz bu mütevazı bilge sonradan atık kurtarma için icat edeceği ‘Dalgıç Çanı’nı başkalarının hayatını riske atmamak için kendisi deneyecek kadar da insanlara değer vermiştir.
Bugün insan, hayvan ayırt etmeksizin bütün doğayı denek olarak kullanan şirketlerin kölesi olmuş saygısız ve ahlaksız bilim insanlarının tarihin bu güzel insanını okumalarını istiyoruz.
Halley kuyruklu yıldızı (1P/Halley)
Kuyruklu yıldızların uzun periyotlu -200 yıl üzeri- olanlarının Güneş Sistemi’nin oluşumu sırasında meydana geldiği düşünülen, Güneş Sistemi‘nin dışında, yine Güneş’in yörüngesinde olduğu varsayılan Oort Bulutu‘ndan, Samanyolu Galaksisi‘nin gel-git hareketleri sonucu geldikleri düşünülmektedir. Halley gibi kısa periyotlu kuyruklu yıldızların ise Neptün’ün yörüngesinin hemen dışında bulunan Kuiper Kuşağı‘ndan her biri birer gaz devi olan Neptün, Uranüs, Satürn ve Jüpiter’in çekim etkisiyle geldikleri düşünülüyor. Kuyruklu Yıldızlar buz (su ve donmuş gazlar) ve Güneş Sistemi oluşurken gezegenlerde yoğunlaşamamış kozmik toz karışımından oluşmuşlardır. Boyutları -kozmik olarak düşünüldüğünde- oldukça küçüktür. Misal Halley’in çapı 11 km’dir. Ancak güneşe yaklaştıkça kaynayan gazlar, su ve kopan zerrelerin oluşturduğu kuyruk uzunlukları 1 astronomi birimi (yaklaşık 150 Milyon km) kadar uzayabilir.
Not 1: Dünyamıza hayat veren suyun önemli bir bölümünün yaklaşık 3 Milyar yıl önce gezegenimize çarpan bir kuyruklu yıldızdan geldiği düşünülüyor.
Not 2: En son 1986’da görülen (Doğumumu işaret etmiş olabilir!) Halley kuyruklu yıldızı insan ömründe (75-76 yıl) yörüngesini tamamlayan ve çıplak gözle görülebilen tek kuyruklu yıldızdır. 2061’de görüşmek üzere sevgili Halley ve Edmond.
Kaynak: Kozmos (Belgesel), Gökyüzü
