Ticaretin adili modanın etiğine şiddetle ve hızla ihtiyacımız olan şu günlerde bu iki kavramı moda alanındaki küresel bazdaki gelişmeleri ile irdeleyelim istedik. İşin yapılış şekli ya da ürünün ortaya çıkma süreci kullanmaya başladığımız andan itibaren ürün ile beraber hayatımıza giren bir hikâye sunuyor.
Hikâye sağlık, huzur ve mutluluk ile yazılabileceği gibi acı, hüzün ve keder ile de yoğurulabilir. Bir ürüne sahip olurken getirdiği faydanın yanında hayatımıza katacağı etkiyi seçmek, Dünya’nın nasıl bir parçası olmak istediğimizi ve Dünya’nın nasıl bir yer olacağını belirleyecek.
Adil ve etik kavramlarının moda için önemini daha iyi anlamak için modanın karanlık yüzüne biraz yakından bakalım. Sürdürülebilir Moda Merkezi’nin 2016 etik ve sürdürülebilirlik raporuna göre, tekstil sektörü Dünya’daki kirliliği yaratan ikinci büyük sektör.
Veriler bu şekilde iken ürün tasarımında estetik, fonksiyonellik gibi sadece klasik teoriye göre belirlenmiş kriterler ile tasarım yapmak halen mümkün mü? Bu ilkelere yeni değerler eklemek gerekli mi? Bilinçli bir ürün yaratmak için eklenmesi gereken yeni değerler neler olmalı? Sürdürülebilirlik, tek başına yeterli mi? Üretimde kullanılan hammaddenin elde edilme biçimi, üretilirken harcanan enerji, kullanım süresi, üretiminde katkı sağlayan kişilerin sosyal haklarının sağlanması konuları güncel moda tasarımı uygulamalarında ne kadar yer alıyor?
Londra’da bulunan Sürdürülebilir Moda Merkezi yaptığı çalışmalar ile bu sorulara endüstriden, politikadan ve üniversitelerden profesyoneller ile oluşturulacak ağ üzerinden cevap üretmenin yollarını arıyor. Karşılıklı etkileşimi ise aşağıdaki diagram ile açıklamış.
Thakara Bubble’ın aşağıdaki sözleri ise tasarımcıların bu konudaki sorumluluğunu sadelikle dile getirmiş:
“İşbirlikçi yeniliklerin çağında, tasarımcılar (sadece) binaların ya da objelerin bireysel yaratıcıları olmaktan, (rollerinin farkında olarak) büyük insan gruplarının değişiminin kolaylaştırıcıları olmaya doğru evrilmek zorundalar.“
Thakara, J. In the Bubble – Kompleks Bir Dünyada Tasarım (2005)
Adil ticaret kavramı etik moda anlayışının işçi hakları ve sağlığı hakkındaki değerlerin oluşturulması ve belirlenen kuralların uygulanarak belgelendirilmesi ile ilgili kısmıdır. Fair Trade organizasyonu dünya çapında bir çok ürünün yanında tekstil üretiminde ticaretin adil olarak yapılabilmesini yani üretici ile tüccarın adil standartlarda buluşabilmesini sağlıyor, bu konudaki standartları belirlerken uygulanmasını sağlamak için düzenli kontrollerde bulunuyor. Tekstil ürünlerin etiketlerine Fair Trade ifadesini bulunduran markalar bu yöntem ile üretimlerini gerçekleştirmektedir.
Sektörel bazda etik moda ile ilgili bir gelişme Berlin’de 17-19 Ocak tarihleri arasında düzenlenen Etik Moda Fuarı, sürdürülebilir ve etik tasarım anlayışı ile ürün sunan markaları biraraya getiriyor. Katılımcı markaların koleksiyonlarının yüzde 70’i sürdürülebilirlik kriterlerine uymak zorunda, bunun yanında ekolojik alanda yenilenebilir hammaddelerin kullanımı, üretim esnasında atık ortaya çıkarmaktan kaçınılması, toksik maddelerin kullanımından kaçınılması ve çalışma sosyal haklar konularındaki gerekliliklerin yerine getirilmesi gibi esaslarda markaların tasarım ve üretim alanındaki temel ilkeleri arasında yer alıyor.
Etik moda markaları adil ticaret ve etik değeleri temel alarak koleksiyonlar hazırlıyor, anlayışı markanın temel değerleri haline getiren öncü markalar arasında Nudie Jeans, Huit Denim, Loomslate Prana, Ecolaf bulunuyor.
Etik moda hareketleri, bu alanda diğer bir yeni akım, sivil toplum örgütlenmeleri anlayışının sosyal medya desteği ile büyüyen bir yeniliği, öne çıkan hareketlerden birisi, Fashion Revolution, Who Made My Clothes, hareketin odaklandığı konu işçilerin çalışma şartları ve bunun sosyal medya üzerinden belgelenebilmesidir. Ethical Fashion Forum ise etik alanda üretim yapmak isteyen marka ve üreticilere, tedarik, tasarım ve pazarlama alanlarında veri tabanı sunarak biraraya getiriyor.
Türkiye’de ve Dünya’da adil ve etik moda anlayışının daha hızlı gelişebilmesi ve yayılabilmesini sağlamak amacı ile konu ile ilgili daha çok bilgi paylaşımının yapılması, sorumluluk alan kurum ve kuruluşların artması ve toplumsal bilincin artarak, bireysel seçimlerde bu alandaki talebi arttırmasını diliyoruz. Ne giyiyorsan o’sun!
http://sustainable-fashion.com/
http://www.fairtrade.net/
http://bettercotton.org/
http://www.bossa.com.tr/en
http://www.ethicalfashionforum.com/
http://ethicalfashionshowberlin.com/en/
http://fashionrevolution.org/
