Konuk Yazar: Prof Dr Hakan YAMAN
WE Smith Dr. Arnest Ceriani’nin hayatını yayınladıktan sonra haklı olarak fotoröportajının ustası ünvanını kazanmıştır. Kendisinden sonra benzeri röportajlar yapılmıştır. Bunlardan bir tanesi J Berger ve J Mohr’un ortak yapmış oldukları bir çalışmadır: Dr. John Sassal’ı konu alan “Talihli Bir Adam: Bir Köy Doktorunun Hikayesi”. Bu çalışma WE Smith’in 1948 yılında LIFE dergisinde yayınlanan çalışmasından yaklaşık 20 yıl sonra 1967 yılında kitap olarak yayınlanmıştır.
İki çalışma benzer bir konuyu ele almış olsalar da yapısı itibariyle farklılıklar arz eder. WE Smith fotoröportajını tek elden çıkarırken,” Talihli Bir Adam” çalışması iki kişi tarafından hazırlanmıştır. Jean Mohr fotoğrafları çekerken, metin John Berger tarafından hazırlanmıştır.
“Talihli Bir Adam” çalışmasında farklı olarak manzaralar ile giriş yapılır, sonra hekimin eylemlerine yer verilir ve sonra da hasta ve hekimin portreleri bulunur. Eser tek elden çıkmadığı için yazı ve fotoğraflar birbirini tamamlar. Bazı fotoğraflarda açıklamalara ihtiyaç duyulurken, bazılarının okur tarafından yorumlanması beklenir.
Berger’e göre fotoğraflar “görüntü aktarırırlar” ve yalnızca “bir anı resmederler”. Bir şeyin anlamı ise “anlık değildir…bağlantılar ile keşfedilir ve gelişim olmadan var olamaz… Öykü olmadan ve açıklama olmadan anlamın olması mümkün değildir”. Van Beek’e göre ise “…bu nedenle, bir anın açıklanmasından kaynaklanan anlamsız çok anlamlılığını aşabilmek için, fotoğrafların bağlam ya da bir öykü sunan kelimelere gereksinim duyar”. Berger’e göre ise bazı fotoğraflar ise kendilerini boylamasına ifade ederler. Bu fotoğraflar sadece o anı görüntülemezler, anlamının sınırlarının ötesine gider ve ilintili olan olaylarla bağ kurar. Bu fotoğraflara kelimeler ve açıklamalar eklemek fotoğrafın kendi dilini engellenmesine yol açar.
Fotoğrafların açıklama olmaksızın kendilerini ifade etmeleri ya da van Beek’e göre “fotoğrafların bir dil olarak işlev görmeleri” özellikle belgesel fotoğrafçılığının post-modern akımında kabul görürlerken, modern ya da formalist akımda ise fotoğrafların anlam kazanabilmeleri ya da desteklenmeleri için açıklamalar eklenmektedir.
WE Smith’in “Köy Doktoru” modern bir bakış açısıyla hazırlandığı ifade edilse de “Talihli Bir Adam” hakkında farklı görüşler mevcuttur. Scott “Talihli Bir Adam”a modernist okuma yaparken, van Beek bu çalışmanın aslında modernist ile post-modernist akımların arasında kaldığını ifade etmektedir. Berger’in “Anlatmanın Bir Başka Biçimi” çalışması ise post-modernist bir yaklaşım ile hazırlanmıştır.
“Talihli Bir Adam”da fotoğrafçı ve yazar çalışmaları ayrı ayrı yapmışlardır. Kitabın hazırlanma aşamasında ise bir araya gelmişler ve ortak bir dil bulmaya çalışmışlardır. Ancak bu çaba kitabın bazı yerlerinde mümkün olmuştur. Metin bazı yerlerde ötüşürken, bazı yerlerde ayrışmıştır. Yani metin ve fotoğraflar ayrı ayrı değerlendirilmeleri olanaklı olmuştur. Örneğin portreleri metinden bağımsız olarak incelemek mümkündür. Dolayısıyla “Talihli Bir Adam” kitabında yazar ve fotoğrafçı modernist ile post-modernist akımlar arasında gidip gelmişlerdir. “Bu çalışma aynı zamanda fotoğrafın paradoks doğasını da yansıtmaktadır”.
“Talihli Bir Adam” 1967 yılında yayınlandığında kırsal bir hekimin rolünü analitik, sosyolojik ve felsefi olarak inceleyen bir çalışma olmuştur. Bu çalışmanın kahramanı olan Dr. J Sassal hekimlik mesleğine derinden bağlı ve tutkulu bir köy hekimi olarak anlatılır. Kültürel ve entelektüel yoksunluğun yoğun olduğu bir ortamda, kişiliğinden hiçbir şey kaybetmeden hizmet eden insanı görmek mümkündür. Gloucestershire kırsalında çalışan bu hekim aynı zamanda J Berger’in de aile hekimliğini yapmaktaydı. Berger ufak bir sorun için kendisine gittiğinde, hekimliği ve kişiliğinden çok etkilenmiş ve bu görüşmeden bir dostluk gelişmiştir. Kendisini özellikle Dr. J Sassal’in dinmeyen bitmeyen heyecanı ve idealizmi etkilemiştir. Dur durak bilmeyen öğrenme ve deneyim kazanma hevesi eşsiz olduğunu gözlemiştir, ancak bu değerin bir gün unutulup, gideceğini düşünerek de üzülmüştür.
Kalıcı bir eser bırakmak için Berger ve Mohr altı hafta boyunca Dr.Sassal’in evinde kalmış ve kendisini izlemişlerdir. Hastalarının izniyle çekimleri yapmışlardır. Kendisini gece gündüz izlemişlerdir, acil ev ziyaretlerine eşlik etmişlerdir. Çalışmanın ardından Berger ve Mohr Cenevre’ye dönmüşlerdir ve birbirlerinden bağımsız olarak çalışmalarını bir ayda tamamlamışlardır.
Yeniden bir araya geldiklerinde, metin ve fotoğrafların birbirleriyle örtüştükleri anlaşılmış ve bu nedenle çalışma yeniden gözden geçirilmiştir. Yeniden buluşulunca artık fotoğraflar ve metin birbirlerini tamamlamaktaydılar ve adeta “birbirleriyle konuşuyorlardı”.
Kitap çıktıktan sonra Dr. Sassal ve çalışmaları ebedileşmişti. Bu çalışma sadece bir hekimin anısı olmamıştı, aynı zamanda unutulmakta olan ve kaybolmaya yüz tutmuş bir hekimlik uygulamasına da şahitlik yapıyordu. Dr. Sassal bu mesleki tercihinde Dr Faust’un anlaşmasına benzer bir anlaşmaya kanıyla imzalamıştı. İnsanoğlunun hayatına ilişkin her türlü bilgiyi edinmek karşılığında dur durak bilmeyen yoğun çalışma mesaisini sineye çekmiştir. Hastalarının gereksinimlerine yetişememenin yetersizlik duyguları içerisinde, sağlıkla ilgili her şeyi kayıt altına almayı görev edinmiştir. Kitabın başındaki manzaraların arkasında birçok yaşanmışlıklar gizlidir. Aile hekimi de bunlara şahitlik etmektedir. Olanaklı olduğu yerde müdahale etmektedir. Berger her ne kadar Dr. Sassal’ın hizmet ettiği topluluğa olan katkısını ölçmeye çalışsa da başarılı olamamıştır. Çünkü yaptıklarının değeri paha biçilemez. Bir hastanın ağrısını dindirmenin yarattığı mutluluğun ya da bir başkasının hayatını kurtarmanın bedeli ne olabilir?
Kaynaklar:
Berger J, Mohr J. Talihli Bir Adam: Bir Köy Doktorunun Hikayesi. Çev.: Osman Akınbay. İstanbul: Agora. 2008.
Berger J. Bir Fotoğrafı Anlamak. (Çev.: Eyüboğlu B). İstanbul: Metis Yayınları,2014
Berger J, Mohr J. Anlatmatnın Başka Biçimi. (Çev. Akınhay O). İstanbul: AgoraKitaplığı.2007.
Clive S. Spoken Image: Photography and Language. London: Reaktion Books, 1999.
Gavin F. John Berger’s A Fortunate Man: a masterpiece of witness . Erişim: https://www.theguardian.com/books/2015/feb/07/john-sassall-country-doctor-a-fortunate-man-john-berger-jean-mohr. Erişim Tarihi: 24.10.2019.
Mitchell WJT. “The Photographic Essay : Four Case Studies.” In Picture Theory: Essayson Verbal and Visual Representation. Chicago: University of Chicago Press, 1995
Roger J. Books: A Fortunate Man: The Story of a Country Doctor
British Journal of General Practice 2015; 65 (633): 202. DOI: 10.3399/bjgp15X684553
Smith WE. “Country Doctor.” LIFE Magazine. 1948. Erişim: http://100photos.time.com/photos/country-doctor-w-eugene-smith . Erişim Tarihi: 14.08.2019.
Van Beek B. Two Country Doctors: Between Photography and Language. Erişim: bramvanbeek.be/texts/Country%20doctor_revised.pdf. Erişim Tarihi: 14.08.2019.
Yaman H. W. Eugene Smith’in İkonik Fotoröportajı “Köy Doktoru”. https://gaiadergi.com/w-eugene-smithin-ikonik-fotoroportaji-koy-doktoru/. Erişim Tarihi: 24.10.2019
