Dünyanın ilk vegan kumaşını üreten İhsan İpeker: “Hem vegan hem çevreci kumaşlar üretiyoruz.”

Didim Vegan Festivali’ne konuşmacı olarak davet edildiğim sırada festivalin kumaş sponsoru İpeker Tekstil’in “dünyanın ilk vegan kumaşını” ürettiğini duymuştum. Bu haber beni çok heyecanlandırdı. İletişim danışmanım Yurdaer Eray Oral ile beraber İpeker’in Bursa’daki tesisini ziyaret edip vegan kumaş üretimini yerinde görmek ve İhsan İpeker ile konuyu yerinde konuşmak için yola çıktık. İhsan Bey, bize tüm fabrikayı gezdirdi, tüm prosesleri bıkmadan detaylıca anlattı.

Beş kuşaktır tekstil sektöründe başarılı bir şekilde yer alan ve 52 ülkeye ihracat yapan İpeker Tekstil A.Ş.’nin ürettiği vegan kumaş, ipeğe şu andaki en iyi alternatif. Avrupa Vegan Vejetaryenler Derneği vasıtasıyla çeşitli zorlu testlerden geçirilen ve V-Label sertifikası ile onay alan 146 çeşit vegan kumaş çevreye, insan ve hayvan sağlığına zarar vermiyor.

Dünyanın pet şişeden dönüşümlü ilk kumaşını İpeker üretti. Armani bu kumaşları kullandı.

Dünyadaki pet şişeden dönüşümlü ilk kumaşı ürettiniz. “Eko-Tex Standart 100” ve “GRS-Global Recycle Standart” sertifikaları ile de bu kumaşın onayını aldınız.

Çevre bilinciyle yola çıktık. GRS sertifikasında bir hammaddenin üretimi A’dan Z’ye izleniyor. Bu sertifika ile satın aldığınız ürünün kaç kilo plastik şişe kullanılarak elde edildiğini, bu süreçte ne kadar su tasarrufu yapıldığını etiketinden görüyorsunuz. Biz bunu Türkiye’de ilk uygulayan firma olduk. İtalyan bir partnerimizle beraber ürettiğimiz pet şişeden dönüşümlü kumaşlarımız Armani tarafından kullanıldı.

Aynı zamanda bir dönüşümün içine de girdiniz, önce %100 ipek ile yola çıktınız.

İşin kozasından başlamıştık, daha sonra firma kendini sentetik içinde buldu. Bu aşamada birtakım arayışların içine girdik, yoldan sapabilirdik, sonrası ipeğin alternatiflerini aradığımız bir süreci kapsıyor. “İpeğin yerine ne koyabiliriz?” diye düşünmeye başladık. Bu aşamada çevre ile ilgili bilincimiz artmaya başladı.

Bir şeye “vegan” demek için bir altyapı gerekiyor. 1970’ten beri ipek üretmiyoruz, dahası biz o altyapıyı 1995’ten kurmaya başlamıştık. Artık, İpeker’de hiçbir hayvansal kumaş kullanılmıyor.

İpeğin alternatifini arayışınız sizi “vegan kumaş” üretmeye mi itti?

İpeğe alternatif ararken ipeğe birebir benzeyen ürün üretmek istiyorduk. Biz bunu ararken Cupro kumaşı keşfettik ve Cupro ipeğe en iyi vegan alternatif oldu. İpeker olarak dünyada da en büyük Cupro üreticisi konumundayız. Cupro, geri dönüşümlü atıklardan üretiliyor. “Bunu nasıl ipeğe çeviririz?” diye düşündük, geleneksel ipekten çıktık. Artık İpeker’de hiçbir hayvansal kumaş kullanılmıyor. 1970’lerden beri gerçek ipek kumaş üretimi yapmıyoruz.

Aslına bakarsanız, vegan olsun diye yola çıkmadık, çevre bilincinden yola çıktık. Çevre ile veganlık paralel gidiyor. Biraz araştırdık, daha sonra ciddi bir hassasiyet olduğunu gördük, “Biz iyice örnek olalım.” dedik. Bir şeye “vegan” demek için bir altyapı gerekiyor, biz o altyapıyı 1995’ten beri kullandığımız maddenin muhteviyatını ve alt muhteviyatını kurmakla başlamış olduk, kurduk zaten. Bu üretimlerde en önemli konu, insan sağlığına uygun ve çevreye dost malzemeler üretmek.

Vegan kumaş hakkında aldığınız ilk tepkiler nasıl oldu?

3 sene önce Vegan Deklerasyonu’nu Stella McCartney’den sonra yaptık. Gerçekten ürünlerimiz vegandı, biz bunu biliyorduk. Premier Vision’da dünyanın ilk vegan koleksiyonunu sunduk. Sonra hazırladığımız koleksiyon her yere yayıldı ve başarımız bu şekilde onaylanmış oldu. Paris Metro’da herkesin elinde hazırladığımız koleksiyon ile ilgili dergimiz vardı.

Bu kumaşın ipekten farkı nedir?

Maliyeti ipekten düşük. Hem çevreye katkısı var hem hayvansal protein sıfır. Bu kumaşın üretiminin boyamadan yumuşatmaya hiçbir aşamasında hayvan kullanımı bulunmamaktadır.

Bize eski kullanılan aletleri de göstererek detaylı olarak ipek kumaş üretimini anlattınız. İpeğe alternatif geliştirilebileceğini gösterdiniz, tüm dünyada hala ipek kullanılıyor, sizce ipek biter mi?

İpek bitmez, modaya çok uygun bir kumaş. İpek gibi ürün gelecek ya da moda bitecek. Ama alternatifler de gelişiyor. Şunu belirtelim, Cupro ipeğin de üzerinde ve ipekten daha iyi cilt hassasiyeti sağlıyor.

Pamuk moda tasarımcılarının sevdiği bir kumaş türü, siz anladığım kadarıyla pamuktan da kaçıyorsunuz. Peki, vegan kumaş olan Cupro’nun pamuktan farkı nedir?

Bir kumaşın esas çevre etkisi %58’tir ve bu süreç siz üzerinizdeki kıyafeti mağazadan satın aldıktan sonra başlıyor, ondan önceki %42 tekstil prosesi kısmında kalıyor. İşin yıkama şartları, kullanılan deterjan o ürünün kalitesini etkiliyor. Az miktarda deterjanla, daha düşük ısılarda bu ürünü temizleyebiliyorsunuz, kurutma makinesine atabiliyorsunuz. Üzerinizdeki kıyafette, teninize temas ettiği için, ne varsa cildinize geçiyor; kıyafette deterjan kalınca direkt cilde geçiyor. Pamuk en fazla deterjan emilimi olan kumaştır. Biz Cupro gibi kumaş üretimleriyle ipeğe alternatifin yanı sıra pamuğa da alternatif geliştiriyoruz.

Vegan kumaş üretiyorsunuz, peki bu kumaşları kullanarak vegan defile düzenlemek gibi bir düşünceniz var mı? Bu konuda çalışma yapacak mısınız?

Bu konuda bizimle çalışma yapmaya istekli moda tasarımcıları var. Diğer yandan, ilk defa bir Türk firma Monaco’da bir defile yaptı, oradaki tüm kumaşlar vegandı.

Ben bir vegan olarak Türkiye’de vegan bir defile yapılmasını ve dünya modasında bu şekilde de var olduğumuzu görmeyi çok isterim. Bunun da mümkün olduğunu, moda için hayvanlar katledilmeden de çok iyi ürünler ortaya çıkarılacağını görsün insanlar.

Biz kumaşı ürettik, 146 çeşit vegan kumaşımız mevcut. Şimdi iş moda tasarımcılarında. Nerelere gidecek, ne olacak bunu göreceğiz. İşin profesyoneli moda tasarımcısıdır, biz sadece kumaş üretimi kısmındayız. Bu noktada sadece kâr odaklı değiliz. Hizmet ve hizmet verirken farkındalık noktasındayız.

Hammaddesi vegan olsa da kumaşın işlendiği aşamalarda hayvansal yöntemler kullanılabiliyor. Bu, ürünü vegan olmaktan uzaklaştırıyor.

Vegan kumaş haberinizi Gaia Dergi’de yazdığımda, insanlar “Zaten kullandığımız keten gibi kumaşlar vegan değil mi?” diye sordular. Vegan kumaş nedir, işin erbabı olarak bilmeyenler için açıklayabilir misiniz?

Vegan kumaş; tamamen atıklardan üretilen, pamuğun kullanılmayan kısımlarından oluşan, ipekten de ileri, biyodegredasyon hızı yüksek, toprağa gömdüğünüzde yarısı 2-2.5 ayda tamamen yok olan, hiçbir iz bırakmayan, düşük ısıda yıkanabilen, az deterjan ile temizlenme özelliğine sahip bir ürün.

Diğer yandan, her ne kadar hammaddesi vegan olsa da nihai ürün vegan olmayabiliyor. Örneğin kumaşın yumuşatılmasında hayvansal kullanılır genelde ya da boyama aşamasında kullanılan boyaların hayvansal içerip içermediği, toprağa ne kadar sürede karıştığı önemli konulardır. Eğer çevreye zarar veriyorsa, hayvansal kullanılıyorsa, o zaman ürün vegan olmuyor. Bizim vegan kumaş olarak ürettiğimiz Cupro’nun hiçbir üretim kademesinde, hiçbir şekilde hayvansal kullanılmıyor.

Vegan kumaşın diğer kumaşlara göre fiyat farkı bulunuyor mu?

Biz zaten 1970’ten beri vegan iplik kompozisyonlu kumaş üretimi yapıyorduk. Zamanla diğer aşamalarda da vegan özellikli girdileri süreçlerimize ekledik. Bugün, V-Label sertifikası ile bunu belgelendirdik ve kayıt altına alınmasını sağladık. Vegan ürünün diğer kumaşlarla arasında bir fiyat farkı yok.

Bir firmanın çevreye olan yaklaşımı, vicdan meselesidir.

Taviz vermeden rekabet etmenin ve artı değerler katarak farkındalık yaratma noktasında vegan kumaş üretmenin sizden bir sanayici olarak götürüsü oluyor mu, oluyorsa nasıl oluyor?

Kâr para mıdır, hayattan keyif almak mıdır? Hatırlanıyorsak, bir şeyleri değiştiriyorsak kâr budur. Tabii bizim amacımız farkındalık, bu iş modelinin taviz vermeden de yapılabileceğini ortaya koymak. Vegan kumaş hizmetin bir parçası, tabii çevre konusuna girince maliyet artıyor. Bir hassasiyeti göz önünde bulundurduk, bu hassasiyete cevap veren ürünler ortaya çıktı. Biz bunu kendi sektörümüzde sosyal sorumluluk olarak da gördük. Amacımız, bu tüketimin içinde “Ne kadar az doğal kaynak harcarız?” noktasında sürdürülebilir çözümler üretmek. Bu, bizim vicdani görevimiz. Bir firmanın çevreye olan yaklaşımı, vicdan meselesidir.

Şu dönemde tekstil firmalarının kapatılması çok normal karşılanıyor. İpeker, Türkiye’de sektöre de yön veren önemli bir firma. Bunu 5 kuşaktır nasıl sağladınız?

Hiçbir dönemde taviz vermedik. Tam kayıtlı nadir şirketlerden biriyiz. Tüm çalışanlarımızın haklarını eksiksiz sağlarız. Fabrikada her şey, aklınıza gelecek her şey sizin de fabrikayı dolaşırken dikkatinizi çektiği gibi kayıt altında tutuluyor. Bunların yanında hakkaniyete değer veririz.

Konuya sadece beslenme açısından bakılmamalı, “Vegan ürün” var ormanların yok edilmesiyle ortaya çıkıyor. Derdimiz daha vegan olsun değil, daha vegan ve çevreci olsun.

Siz veganlığa nasıl bakıyorsunuz? Fabrikanın neredeyse %100’ünü beraber gezdik, çevre ile ilgili tekstil kısmından başka yaptığınız pek çok şey var, bunları merak edenler için anlatabilir misiniz?

Ben tamamen vegan değilim, bu bir süreç. Ben de eşimden dolayı çevre ile ilgili birçok şeyi öğreniyorum. Fabrikanın bahçesinde permakültür alanı kurduk. Ayrıca, fabrikada yakıt olarak da çevreyi kirletmeyen yakıt kullanıyoruz. İstanbul’da ve Bursa’da kömür kullanılıyor, biz doğal gaz kullanıyoruz. Ben kendim Bursa Sanayi Bölgesi Yönetim Kurulu üyesiyim, arıtmalardan ve sudan sorumlu yöneticiyim, çevreyi kirletmeme konusunda büyük bir savaş veriyoruz.

Konuya sadece beslenme olarak bakılmamalı, çevre açısından da bakılmalı, her yönden bakılmalı. Sadece hayvansal kullanımıyla ilgili değil çevreye etkiyi de düşünmek zorundayız. “Vegan ürün” var ormanların yok edilmesiyle ortaya çıkıyor, bunu ayırt etmek gerekiyor. Daha vegan olsun değil, daha vegan ve çevreci olsun derdimiz. Bir de sürdürülebilirlik çok önemli. Bizim fabrikamızda yazıcılar, mürekkepler, günlük kullanılan her şey çevreye uyumlu. 20 senedir kullanılan kağıtları ikinci kez kullanıyoruz. Geçmişte tüm bunları yapmaktaki amacımız ekonomik idi şimdi çevreye uyum ve bu konularda farkındalık yaratmak.

Peki, tüm vegan ürünler sağlığa, çevreye, hayvanlara gerçekten faydalı mı? Vegan olan bir ürünün de bize zarar verip vermediğini nasıl anlayacağız?

Ekotex belgesi ile… Bir etiketi okuduğunuzda tüm bilgileri çıkmalı. Siz bir ürünü aldığınızda o ürün için sudan ne kadar tasarruf edildiğini bilmelisiniz. Eko-Tex bunu sağlıyor.