19 Eylül 1893 günü kadın haklarında yaşanan küçük bir kıvılcım büyük gelişmelere neden oldu ve Yeni Zelanda, kadınlara oy kullanma hakkını tanıyan ilk ülke olarak tarihe geçti. Küçük bir ada ülkesi Yeni Zelanda’da adaya yerleşmiş İngiliz bir kadın olan Kate Sheppard’ın kadınlarla yaptığı gizli toplantılar, ülkede kadın hareketini alevlendiren en büyük adım oldu. Bu gizli toplantılar zamanla halka açık bir şekilde dile getirildi ve çeşitli yazılar ve direnişlerle ülkede ses buldu.
O tarihlerde İngiliz kolonisi olan Yeni Zelanda’da çok yoğun çalışmalar yapan Kate Sheppard, İngiltere Sarayı’ndan gelen izin ve valinin vermiş olduğu resmi kararla birlikte yapılan ilk seçimlerde kadınlar seçmen olarak sandığa gitti ve bu karar tüm dünyada kadın hakları temsilcilerini harekete geçirdi. Bu çalışmaların öncüsü Kate Sheppard’a Kraliyet Madalyası verilmekle birlikte günümüzde Yeni Zelanda dolarının üzerinde resmi bulunmaktadır. Gelin hep birlikte kadınların tarih boyunca seçme ve seçilme haklarını ne zaman ve hangi ülkelerde kazandıklarına bir göz atalım.
Dünyada kadınlara tanınan seçme ve seçilme haklarının ilk örnekleri
1902’de Avusturalya’da kadınlar seçme hakkı kazanmıştır.1906 yılında Finlandiya kadın vatandaşlarına seçme ve seçilme hakkı tanıyan ilk Avrupa ülkesi olmuştur. O yıllarda Rusya büyük çarlığına bağlı bir düklük olan Finlandiya, dünyada ilk kadın milletvekillerinin meclise girdiği ülke ünvanını da taşır. 1907 yılında 19 kadın milletvekili meclise girmeyi başarmıştır.
Norveç 1913’te, Danimarka ve o zaman Danimarka’ya bağlı olan İzlanda da 1915’de kadınlara oy hakkı vermiştir.
Kanada’da Quebec bölgesi hariç, kadınlar 1917’de seçme ve 1920’de seçilme hakkı elde ederken, Quebec’de kadınlara seçme ve seçilme hakkı 1940 yılında verilmiştir.
1917’de Rusya ve eski Sovyet cumhuriyetlerinden bir kısmında da kadınlar seçme ve seçilme hakkı elde etmişlerdir. Bu hak 1918 yılı genel seçimlerinde ilk defa kullanılmıştır.
12 Kasım 1918’de Avusturya kadınlarına oy hakkı vermiş, onu takip eden günlerde 30 Kasım 1918’de Almanya’da kadınların seçme ve seçilme hakkı yasayla garantilenmiş ve 19 Ocak 1919 seçimlerinde kadınlar ilk defa oy kullanmıştır.
Amerika Birleşik Devletleri’nde 1920 yılında yürürlüğe giren anayasa değişikliği ile ülke genelinde kadınlara oy verme hakkı tanınmış, Kasım 1920’de kadınlar ilk parlamento seçimlerine katılmışlardır.
1918 yılında 30 yaşının üstünde olup bazı özel durumlarda oy kullanabilme hakkını elde etmiş olan Birleşik Krallık kadınları için tam oy hakkı 1928 yılında sağlanmıştır.
Türkiye’de kadınlar 20 Mart 1930’da belediye seçimlerinde seçme hakkı kazandılar. 1933’te Köy Kanunu’nda muhtar seçme ve köy heyetine seçilme hakkı düzenlendi. Milletvekili seçimlerinde seçme ve seçilme hakkına ise 5 Aralık 1934’te yapılan anayasa değişikliğiyle kavuştular. 8 Şubat 1935’de ilk defa meclis seçimlerine katılan Türkiyeli kadınları mecliste 18 sandalye elde ettiler.
Fransa’da 4 Ekim 1944’de yapılan yasa değişikliğiyle kadınlara seçme ve seçilme hakkı verildi. 29 Nisan 1945’te ilk defa belediye seçimlerine katılan kadınlar 21 Ekim 1945’te de ilk defa parlamento seçimlerinde oy kullandılar.
1925’de belediye seçimlerinde oy kullanmaya başlayan İtalyan kadınları 1946’da ilk genel seçimlere katıldılar.
Brezilya’da 1934’de, Filipinler’de 1937’de, Arjantin ve Meksika’da 1946’da, Japonya’da 1945’te, Çin’de 1947’de, Liberya’da 1947’de, Uganda’da 1958’de ve Nijerya’da 1960’da kadınlar oy verme hakkına sahip oldular.
İsviçre’de kadınların seçme ve seçilme hakkını elde etmesi 7 Şubat 1971’de gerçekleşirken İsviçre’ye bağlı Appenzell kantonunda ise 1990’ı bulmuştur.
Kadınların seçme ve seçilme hakkını kazandığı en son ülke: Suudi Arabistan
Suudi Arabistan kadınlara seçme ve seçilme hakkını ancak 12 Aralık 2015’te verdi. Suudi Kral şeriat kuralları çerçevesinde kadınların her türlü seçme seçilme hakkını kullanabileceklerine dair bir fetva yayınladı.
