Ana SayfaKültür & SanatParis’te Diane Arbus'u Göreceksin Sakın Şaşırma

Paris’te Diane Arbus’u Göreceksin Sakın Şaşırma

-

Paris, büyüleyici, büyüleyici olduğu kadar da tuhaf bir kent. Geniş bulvarlarında dolaşırken insan ister istemez Fransız İhtilali’nden günümüze değişen ve değişmeyen şeyleri düşünüyor. Banliyölerini görmedim. Kentin merkezinden çıkmadım. Sadece kent merkezinde yer alan yirmi bölgede kimi zaman yer ve yön duygumu kaybederek gezindim. Yazımın sebebi, bu kaybolmalarımdan birinde rastladığım Diane Arbus İstasyonu ve istasyonun karşıma çıkışıyla bana kendini hatırlatan Diane Arbus’un bakışıdır.

Bercy’den Kente

Paris’i ilk defa bu yaz gördüm. Elbette kimi Japon turistlerin Paris’i gördükten sonra kapıldığı, Paris sendromunu duymuştum ve merak ediyordum: Acaba kent benim üzerimde ne gibi izlenimler bırakacak ve kentte dair ben neler hissedecektim?

Otobüsümüz Bercy Terminal’ine yanaştığında, Esenler Terminali’ni bilen bilir, sanki Esenler’in alt katlarını andırır bir yere gelmişiz gibi hissettim. Yeni uyanmıştım ve Paris’i ilk defa bu terminal ve onun; karanlık, eski, izbe ve pis görüntüsüyle görüyordum. Ne düşüneceğimi bilememiştim. Paris sendromuna kapılacaktım galiba. “Esenler bile kimi yerlerinde daha iyi, nasıl yani?” diye kendime sorduğumu hatırlıyorum. Benim için bu ilk adım hiç bilmediğim bir kentle ilgili kulağıma farklı şeyler fısıldanacağına hazır olmamı söylüyor gibiydi.

Terminalin hemen ardından, kapıdan çıkıp, Bercy Park’a adımımı atınca hissettiğim rahatlamayı anlatamam. Karanlık terminal görüntüsünden bir adımla açık havaya, ağaçlara, kuşlara, gökyüzüne kavuşmak. Bir kent keşmekeşine değil de bir sakinliğe adım atmak. Yaprakları şimdiden sonbahara çalan ağaçların arasından geniş bulvarlara doğru yürümek. İşte bu gerçekten güzeldi.

Paris’te iç içe geçmiş iki şeyin koyun koyunalığı daha ilk adımlarda kendini gösteriyordu. Burada, insanın trajik yoksulluğuyla özgürce yaşayarak var olma hakkı sarmaş dolaştı. Bazı yerlerde, geniş bulvarların, birbirinden şık apartmanların her birinin kapısında bir de evsiz yaşıyordu. Göçmenler, mülteciler; belki de kimliksiz, belki de vatansız yersiz yurtsuzlar ve Parisli evsizler.

Hangisine bakacağımı şaşırmıştım. Mimarisiyle büyüleyen yapıların, yolların, parkların Paris’ine mi? Yoksa neredeyse her adımda bir şey satmaya çalışan, bir şey isteyen, bir şey soran, bakan, ölçen, biçen insanların Paris’ine mi? Elbette Paris bunlar ve çok daha fazlasıydı. 

Kent İçi Gettolar

Kent merkezi, bir yandan “getto”laşmış yaşam alanlarını da barındırıyordu. Yanımda arkadaşım varken geçmesi kolay ama tek başına dolaşırken yolum kent içi gettolardan birine çıkınca ne yapacağımı çok da bilemiyordum. Bir yandan hepimizi bağlayan bir harç; “adamım, bro, kardeş, brother”la insanlara bakmak ya da “bir yabancı, beyaz, turist, kadın” olmak.

Kaygı verici, olumsuz bir şey yaşamadım. Böyle olmasına rağmen yolum, her türlü illegal işe mesken de olan bir mahalleden geçtiğinde, özellikle hava karanlık ya da kararmaya yakınsa kaygı duyuyordum. Belki de sadece yabancı olduğumdan attığım adımlar sakinliğini yitiriyordu.

Diane Arbus İstasyonu

Adımlarıma biraz telaş bulaşmışken ve bir an önce daha güvenli olduğunu düşündüğüm yerlere çıkmaya çalışırken sanki kent dekoruymuş gibi duran insanlarının arasından çıktığım bulvarda hızlı adımlarla yolumu, yönümü bulmaya çalışırken gördüm onu, Diane Arbus İstasyon’nunu.

Diane Arbus yani nam-ı değer ötekilerin fotoğrafçısı; yaşarken “diğerleri”ne bakıyor ve onların hikayelerini; yo, yo, gerçeklerini demeliyim, görünür kılıyordu. Bana öyle geldi ki bu istasyon da şimdi ötekilere bakıyordu.

Böyle bir anda Diane Arbus’u ve bakışını hatırlamak bana iyi gelmişti. Standart bakışla ayaklarıma dolaşan telaşı atmış ve Paris’e biraz da onun gözleriyle bakmaya başlamıştım.

Diane Arbus Kimdir

Siyah beyaz fotoğraflarıyla tanınan Amerikalı bir fotoğraf sanatçısıdır. 24 Mart 1923’te New York’ta doğmuştur. Varsıl bir ailenin çocuğu olarak büyümüştür. Allan Arbus’la evlendikten sonra çift, beraber moda fotoğrafçılığı yapmıştır. Objektif Allan’da, sanat yönetmenliği ise Diane’dadır. Diane, bu işten de bu işin böyle şekillenmesinden de hoşnut değildir. Bir süre sonra çiftin yolları ayrılır. 

Diane Arbus, artık New York sokaklarındadır. Birbirinden çarpıcı fotoğraflarıyla ötekileri görünür kılmayı seçmiştir. Akıl hastaları, sirk sanatçıları, marjinaller ve daha pek çokları. Objektifini çevirip, görünür kılmayı seçtiği kişiler, asla moda ikonları, pastanın kremasını yiyen şanslılar, tek tipleşmiş insan yüzleri değildir. 

1971’deki ölümüne kadar bıraktığı eserler, ölümünden bir yıl sonra Yeni Modern Sanat Müzesi’nde sergilenir. Bugün çalışmaları Metropolitan Sanat Müzesi, Washington DC Ulusal Sanat Galerisi ve Los Angeles Sanat Müzesi koleksiyonları arasındadır.

Diane Arbus’un hayatından esinlenerek, yönetmenliğini Steven Shainberg’in yaptığı, başrollerini Nicole Kidman ve Robert Downey’in oynadığı “An Imaginary Portrait of Diane Arbus” adlı bir film vardır. Bu film izlenmesini kesinlikle tavsiye edeceğim filmler arasındadır. Film, Türkçeye adı “Kürk” olarak aktarılmıştır. Ayrıca, Patricia Bosworth’un hazırladığı, Diane Arbus, Ötekilerin Fotoğrafçısı kitabı da mevcuttur.

Özellikle portrelerinde yakaladığı çarpıcı ifadelerle, egemen algının görünmezlerini unutulmaz kılan Diane’nin bazı eserlerini sizlerle paylaşarak yazımı bitirmek istiyorum.

Şair Orhan Veli’nin “gemliğe doğru

denizi göreceksin

sakın şaşırma”

dediği gibi, Paris’e giderseniz, belki Diane Arbus İstasyonu’nu ama kesinlikle onun insanlarını göreceksiniz, sakın şaşırmayın, diyerek yazımı bitirmek istiyorum. Sağlıcakla kalmanız dileklerimle.

Diane portrelerinden birisiyle

\n

Paris, b\u00fcy\u00fcleyici, b\u00fcy\u00fcleyici oldu\u011fu kadar da tuhaf bir kent. Geni\u015f bulvarlar\u0131nda dola\u015f\u0131rken insan ister istemez Frans\u0131z \u0130htilali\u2019nden g\u00fcn\u00fcm\u00fcze de\u011fi\u015fen ve de\u011fi\u015fmeyen \u015feyleri d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcyor. Banliy\u00f6lerini g\u00f6rmedim. Kentin merkezinden \u00e7\u0131kmad\u0131m. Sadece kent merkezinde yer alan yirmi b\u00f6lgede kimi zaman yer ve y\u00f6n duygumu kaybederek gezindim. Yaz\u0131m\u0131n sebebi, bu kaybolmalar\u0131mdan birinde rastlad\u0131\u011f\u0131m Diane Arbus \u0130stasyonu ve istasyonun kar\u015f\u0131ma \u00e7\u0131k\u0131\u015f\u0131yla bana kendini hat\u0131rlatan Diane Arbus\u0027un bak\u0131\u015f\u0131d\u0131r. <\/p>\n\n\n\n

Bercy\u2019den Kente<\/h4>\n\n\n\n

Paris\u2019i ilk defa bu yaz g\u00f6rd\u00fcm. Elbette kimi Japon turistlerin Paris\u2019i g\u00f6rd\u00fckten sonra kap\u0131ld\u0131\u011f\u0131, Paris sendromunu duymu\u015ftum ve merak ediyordum: Acaba kent benim \u00fczerimde ne gibi izlenimler b\u0131rakacak ve kentte dair ben neler hissedecektim? <\/p>\n\n\n\n

Otob\u00fcs\u00fcm\u00fcz Bercy Terminal\u2019ine yana\u015ft\u0131\u011f\u0131nda, Esenler Terminali\u0027ni bilen bilir, sanki Esenler\u2019in alt katlar\u0131n\u0131 and\u0131r\u0131r bir yere gelmi\u015fiz gibi hissettim. Yeni uyanm\u0131\u015ft\u0131m ve Paris\u0027i ilk defa bu terminal ve onun; karanl\u0131k, eski, izbe ve pis g\u00f6r\u00fcnt\u00fcs\u00fcyle g\u00f6r\u00fcyordum. Ne d\u00fc\u015f\u00fcnece\u011fimi bilememi\u015ftim. Paris sendromuna kap\u0131lacakt\u0131m galiba. \"Esenler bile kimi yerlerinde daha iyi, nas\u0131l yani?\" diye kendime sordu\u011fumu hat\u0131rl\u0131yorum. Benim i\u00e7in bu ilk ad\u0131m hi\u00e7 bilmedi\u011fim bir kentle ilgili kula\u011f\u0131ma farkl\u0131 \u015feyler f\u0131s\u0131ldanaca\u011f\u0131na haz\u0131r olmam\u0131 s\u00f6yl\u00fcyor gibiydi. <\/p>\n\n\n\n

Terminalin hemen ard\u0131ndan, kap\u0131dan \u00e7\u0131k\u0131p, Bercy Park\u2019a ad\u0131m\u0131m\u0131 at\u0131nca hissetti\u011fim rahatlamay\u0131 anlatamam. Karanl\u0131k terminal g\u00f6r\u00fcnt\u00fcs\u00fcnden bir ad\u0131mla a\u00e7\u0131k havaya, a\u011fa\u00e7lara, ku\u015flara, g\u00f6ky\u00fcz\u00fcne kavu\u015fmak. Bir kent ke\u015fmeke\u015fine de\u011fil de bir sakinli\u011fe ad\u0131m atmak. Yapraklar\u0131 \u015fimdiden sonbahara \u00e7alan a\u011fa\u00e7lar\u0131n aras\u0131ndan geni\u015f bulvarlara do\u011fru y\u00fcr\u00fcmek. \u0130\u015fte bu ger\u00e7ekten g\u00fczeldi. <\/p>\n\n\n\n

Paris\u2019te i\u00e7 i\u00e7e ge\u00e7mi\u015f iki \u015feyin koyun koyunal\u0131\u011f\u0131 daha ilk ad\u0131mlarda kendini g\u00f6steriyordu. Burada, insan\u0131n trajik yoksullu\u011fuyla \u00f6zg\u00fcrce ya\u015fayarak var olma hakk\u0131 sarma\u015f dola\u015ft\u0131. Baz\u0131 yerlerde, geni\u015f bulvarlar\u0131n, birbirinden \u015f\u0131k apartmanlar\u0131n her birinin kap\u0131s\u0131nda bir de evsiz ya\u015f\u0131yordu. G\u00f6\u00e7menler, m\u00fclteciler; belki de kimliksiz, belki de vatans\u0131z yersiz yurtsuzlar ve Parisli evsizler. <\/p>\n\n\n\n

Hangisine bakaca\u011f\u0131m\u0131 \u015fa\u015f\u0131rm\u0131\u015ft\u0131m. Mimarisiyle b\u00fcy\u00fcleyen yap\u0131lar\u0131n, yollar\u0131n, parklar\u0131n Paris\u2019ine mi? Yoksa neredeyse her ad\u0131mda bir \u015fey satmaya \u00e7al\u0131\u015fan, bir \u015fey isteyen, bir \u015fey soran, bakan, \u00f6l\u00e7en, bi\u00e7en insanlar\u0131n Paris\u2019ine mi? Elbette Paris bunlar ve \u00e7ok daha fazlas\u0131yd\u0131. <\/p>\n\n\n\n

Kent \u0130\u00e7i Gettolar<\/h4>\n\n\n\n

Kent merkezi, bir yandan \u201cgetto\u201dla\u015fm\u0131\u015f ya\u015fam alanlar\u0131n\u0131 da bar\u0131nd\u0131r\u0131yordu. Yan\u0131mda arkada\u015f\u0131m varken ge\u00e7mesi kolay ama tek ba\u015f\u0131na dola\u015f\u0131rken yolum kent i\u00e7i gettolardan birine \u00e7\u0131k\u0131nca ne yapaca\u011f\u0131m\u0131 \u00e7ok da bilemiyordum. Bir yandan hepimizi ba\u011flayan bir har\u00e7; \u201cadam\u0131m, bro, karde\u015f, brother\u201dla insanlara bakmak ya da \u201cbir yabanc\u0131, beyaz, turist, kad\u0131n\u201d olmak. <\/p>\n\n\n\n

Kayg\u0131 verici, olumsuz bir \u015fey ya\u015famad\u0131m. B\u00f6yle olmas\u0131na ra\u011fmen yolum, her t\u00fcrl\u00fc illegal i\u015fe mesken de olan bir mahalleden ge\u00e7ti\u011finde, \u00f6zellikle hava karanl\u0131k ya da kararmaya yak\u0131nsa kayg\u0131 duyuyordum. Belki de sadece yabanc\u0131 oldu\u011fumdan att\u0131\u011f\u0131m ad\u0131mlar sakinli\u011fini yitiriyordu. <\/p>\n\n\n\n

Diane Arbus \u0130stasyonu<\/h3>\n\n\n\n

Ad\u0131mlar\u0131ma biraz tela\u015f bula\u015fm\u0131\u015fken ve bir an \u00f6nce daha g\u00fcvenli oldu\u011funu d\u00fc\u015f\u00fcnd\u00fc\u011f\u00fcm yerlere \u00e7\u0131kmaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131rken sanki kent dekoruymu\u015f gibi duran insanlar\u0131n\u0131n aras\u0131ndan \u00e7\u0131kt\u0131\u011f\u0131m bulvarda h\u0131zl\u0131 ad\u0131mlarla yolumu, y\u00f6n\u00fcm\u00fc bulmaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131rken g\u00f6rd\u00fcm onu, Diane Arbus \u0130stasyon\u2019nunu. <\/p>\n\n\n\n

Diane Arbus yani nam-\u0131 de\u011fer \u00f6tekilerin foto\u011fraf\u00e7\u0131s\u0131; ya\u015farken \u201cdi\u011ferleri\u201dne bak\u0131yor ve onlar\u0131n hikayelerini; yo, yo, ger\u00e7eklerini demeliyim, g\u00f6r\u00fcn\u00fcr k\u0131l\u0131yordu. Bana \u00f6yle geldi ki bu istasyon da \u015fimdi \u00f6tekilere bak\u0131yordu. <\/p>\n\n\n\n

B\u00f6yle bir anda Diane Arbus\u0027u ve bak\u0131\u015f\u0131n\u0131 hat\u0131rlamak bana iyi gelmi\u015fti. Standart bak\u0131\u015fla ayaklar\u0131ma dola\u015fan tela\u015f\u0131 atm\u0131\u015f ve Paris\u0027e biraz da onun g\u00f6zleriyle bakmaya ba\u015flam\u0131\u015ft\u0131m.<\/p>\n\n\n\n

Diane Arbus Kimdir<\/h4>\n\n\n\n

Siyah beyaz foto\u011fraflar\u0131yla tan\u0131nan Amerikal\u0131 bir foto\u011fraf sanat\u00e7\u0131s\u0131d\u0131r. 24 Mart 1923\u2019te New York\u2019ta do\u011fmu\u015ftur. Vars\u0131l bir ailenin \u00e7ocu\u011fu olarak b\u00fcy\u00fcm\u00fc\u015ft\u00fcr. Allan Arbus\u2019la evlendikten sonra \u00e7ift, beraber moda foto\u011fraf\u00e7\u0131l\u0131\u011f\u0131 yapm\u0131\u015ft\u0131r. Objektif Allan\u2019da, sanat y\u00f6netmenli\u011fi ise Diane\u2019dad\u0131r. Diane, bu i\u015ften de bu i\u015fin b\u00f6yle \u015fekillenmesinden de ho\u015fnut de\u011fildir. Bir s\u00fcre sonra \u00e7iftin yollar\u0131 ayr\u0131l\u0131r. <\/p>\n\n\n\n

Diane Arbus, art\u0131k New York sokaklar\u0131ndad\u0131r. Birbirinden \u00e7arp\u0131c\u0131 foto\u011fraflar\u0131yla \u00f6tekileri g\u00f6r\u00fcn\u00fcr k\u0131lmay\u0131 se\u00e7mi\u015ftir. Ak\u0131l hastalar\u0131, sirk sanat\u00e7\u0131lar\u0131, marjinaller ve daha pek \u00e7oklar\u0131. Objektifini \u00e7evirip, g\u00f6r\u00fcn\u00fcr k\u0131lmay\u0131 se\u00e7ti\u011fi ki\u015filer, asla moda ikonlar\u0131, pastan\u0131n kremas\u0131n\u0131 yiyen \u015fansl\u0131lar, tek tiple\u015fmi\u015f insan y\u00fczleri de\u011fildir. <\/p>\n\n\n\n

1971\u2019deki \u00f6l\u00fcm\u00fcne kadar b\u0131rakt\u0131\u011f\u0131 eserler, \u00f6l\u00fcm\u00fcnden bir y\u0131l sonra Yeni Modern Sanat M\u00fczesi\u2019nde sergilenir. Bug\u00fcn \u00e7al\u0131\u015fmalar\u0131 Metropolitan Sanat M\u00fczesi, Washington DC Ulusal Sanat Galerisi ve Los Angeles Sanat M\u00fczesi koleksiyonlar\u0131 aras\u0131ndad\u0131r.<\/p>\n\n\n\n

Diane Arbus\u2019un hayat\u0131ndan esinlenerek, y\u00f6netmenli\u011fini Steven Shainberg\u2019in yapt\u0131\u011f\u0131, ba\u015frollerini Nicole Kidman ve Robert Downey\u2019in oynad\u0131\u011f\u0131 \u201cAn Imaginary Portrait of Diane Arbus\u201d adl\u0131 bir film vard\u0131r. Bu film izlenmesini kesinlikle tavsiye edece\u011fim filmler aras\u0131ndad\u0131r. Film, T\u00fcrk\u00e7eye ad\u0131 \"K\u00fcrk\" olarak aktar\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r. Ayr\u0131ca, Patricia Bosworth\u2019un haz\u0131rlad\u0131\u011f\u0131, Diane Arbus, \u00d6tekilerin Foto\u011fraf\u00e7\u0131s\u0131 kitab\u0131 da mevcuttur.<\/p>\n\n\n\n

\u00d6zellikle portrelerinde yakalad\u0131\u011f\u0131 \u00e7arp\u0131c\u0131 ifadelerle, egemen alg\u0131n\u0131n g\u00f6r\u00fcnmezlerini unutulmaz k\u0131lan Diane\u2019nin baz\u0131 eserlerini sizlerle payla\u015farak yaz\u0131m\u0131 bitirmek istiyorum.<\/p>\n\n\n\n

\u015eair Orhan Veli\u0027nin \"gemli\u011fe do\u011fru <\/p>\n\n\n\n

denizi g\u00f6receksin<\/p>\n\n\n\n

sak\u0131n \u015fa\u015f\u0131rma\"<\/p>\n\n\n\n

dedi\u011fi gibi, Paris\u0027e giderseniz, belki Diane Arbus \u0130stasyonu\u0027nu ama kesinlikle onun insanlar\u0131n\u0131 g\u00f6receksiniz, sak\u0131n \u015fa\u015f\u0131rmay\u0131n, diyerek yaz\u0131m\u0131 bitirmek istiyorum. Sa\u011fl\u0131cakla kalman\u0131z dileklerimle.<\/p>\n\n\n\n

\"\"\/Diane portrelerinden birisiyle<\/p>\n\n\n\n

ÇOK OKUNANLAR

95,278BeğenenlerBeğen
17,593TakipçilerTakip Et
22,156TakipçilerTakip Et
243AboneAbone Ol