Bağımsız yaşam hakkımız

Bir kere çıktıysan kendi duvarlarından, hep yürüyorsun, değişiyorsun. Bitmiyor uyanışlar, öğrenip deneyimledikçe uyandım diyemiyorsun zira. En azından benim için böyle. Bağımsız yaşam hakkı kavramı tam da bu süreçleri yaşadığım noktada girdi hayatıma. Bu giriş, biraz bireysel bir hikâyeden bahsedecekmişim gibi durabilir fakat bağımsız yaşam hakkı, oldukça kapsamlı ve tüm toplumu ilgilendiren bir konu. İnsan olmanın, birbirinin alanına saygı duymanın, hep aciz ve yardıma muhtaç düşünülenin birey olarak var olduğunu görme gerekliliği ve ihtiyacı duyulan şu noktada gelin biraz bağımsız yaşam hakkımızdan bahsedeyim sizlere.

30 Kasım-1 Aralık 2019 tarihlerinde Ankara’da Engelli Kadın Derneği, Kadın Dayanışma Vakfı, UN Women iş birliğinde Bağımsız Yaşam Hakkımız (WILD-Turkey) eğitimi yapıldı. Tabii burada bir ismi daha anmalı. Mobility International USA, eğitimin çıkış noktası, ilham kaynağı olarak tanımlansa sanırım yanlış olmaz. Mobility International USA ve WILD ile ilgili ayrıntılı bilgi için yazının sonuna link veriyorum ve şimdi yazının konusuna, bağımsız yaşam hakkı mevzusuna geçiyorum. Eğitime katıldığım gibi öğrendim ki bu ifade, bana çağrıştırdıklarından çok daha fazlasını barındırıyor içinde ve bazen bizim bile kanıksadığımız bir hak ihlalini gözler önüne seriyor. İşin ilginç tarafı, hani bazı uluslararası sözleşmelerin maddeleri olur, devletler, hükümetler uymasa da toplum onu uygular ve sonuna kadar o hakka sahip çıkar. İşte bu noktada bağımsız yaşam hakkı çok şanssız, yoğun ihlallere maruz kalıyor. Engeliler birey olarak görülmediği için böyle bir hakka nail görülmüyorlar. Bağımsız yaşam denilince fiziksel açıdan kendine yeterlilik düşünüldüğü için bu hak engelli bireylerle bağdaştırılmıyor. Oysa engelli bireylerin tam da ihtiyacı olan şey, bağımsız yaşam. Kendine ait bir alan, göz hapsine girmeden soluk alınabilecek dakikalar, gönlünden geçtiği gibi gidilebilecek erişilebilir mekanlar ve gerçekten özgür bir birey olduğunu bilmek…

Bu konu hakkında söylenecekler elbette fazla fakat biraz eğitim notlarımdan bahsetmek istiyorum ama her şeyden önce şuna değinmeli ki bu sadece bir sözleşmenin maddesinde yer alan bir hak değil, aynı zamanda birey olarak görülebilmek için verilen mücadelenin de ürünü. Fakat bu sürece değinmeden önce bağımsız yaşam hakkının ne olduğundan, neleri içerdiğinden bahsetmek faydalı olacaktır. Bağımsız yaşam hakkı, Türkiye tarafından da imzalanan BM Engelli Hakları Sözleşmesinin 19. Maddesinde yer alıyor. Buna göre bu sözleşmeye taraf devletler, tüm engellilerin diğerleriyle eşit seçeneklere sahip olarak toplum içinde yaşama hakkına sahip olduğunu kabul ederek engellilerin bu haktan tam olarak yararlanmalarını, topluma tam dahil olmalarını ve katılmalarını kolaylaştırmak için etkili ve gerekli tedbirleri almalıdır. Bunun için aşağıda belirtilenler sağlanacaktır:

(a) Engelliler, diğerleriyle eşit bir şekilde ikametgahlarını ve nerede ve kiminle yaşayacaklarını seçme imkanına sahiptirler ve özel bir yaşama düzenine zorlanamazlar;

(b) Engellilerin, kişisel destek dahil olmak üzere, toplum içinde yaşamak ve topluma dahil olmak için ihtiyaç duydukları, konut içi, kurum içi ve diğer toplumsal destek hizmetlerine erişimi sağlanmalı ve engellilerin toplumdan tecriti ve ayrı tutulması önlenmeli;

(c) Genel kamuya yönelik hizmet ve tesisler, engellilere eşit şekilde açık olmalı ve ihtiyaçlarına yanıt verebilmelidir. Bu maddelere bakıldığında insan olarak görülmenin ilk şartlarında biri olarak sayılabilir, bağımsız yaşam hakkı. Öteki türlüsü eşit olmayan ve dışlanmış bir hayata işaret eder çoğunlukla.

Nedir bu bağımsız yaşam hakkı diye sorulduğunda ise eğitimden aldığım şu notları aktarmayı açıklayıcı olması açısından önemli buluyorum. Öyle ki bağımsız yaşam hakkı, engellilerin günlük yaşamlarında, diğer kişilerin sahip olmalarına kesin gözüyle baktıkları seçim ve kontrol olanağına sahip olmalarıdır. Engelliler kendi ihtiyaçlarını en iyi bilen kişiler olarak, alacakları desteği yönetme, kendi hayatlarını düzenleme ve kendilerini ifade etme hakkına sahiptir. Toplumdaki engelli olmayan kişilerle birlikte yaşama, aynı toplu taşıma araçlarını kullanma, aynı okullarda okuma, aynı iş olanaklarına sahip olma hakkına sahiptir. Notlardan anlaşılacağı üzere bu birey olmakla yakından ilişkili bir hak. O yüzden bağımsız yaşam hakkına herkes tarafından saygı duyulmalı.

Tabii bu kadarla sınırlı değil bağımsız yaşam hakkı. Bunun, mücadele tarihi, neler talep edildiği, ne yapılmalı gibi birçok değinilmesi gereken konusu var. Bu konu başlıklarını ise ikinci yazıda konuşmak üzere yazıyı burada bitiriyorum. Ve kapak görselinde de yer alan, bağımsız yaşam hakkıyla yakından ilişkili sözü buraya bırakıyorum; biz olmadan bizim hakkımızda asla!

Mobility International USA ve WILD için bkz. https://m.bianet.org/biamag/insan-haklari/215856-engelli-kadinlar-lider-olacak

Kaynaklar:

Bağımsız Yaşam Hakkımız (WildTurkey) Eğitimi, 2019.

Engelli Hakları Sözleşmesi

Önceki İçerik

Edebi Zevk Yargısı / Yüksek ve Popüler Edebiyat&Kitsch

Sonraki İçerik

Her Eylem Bir Tören

\n

Bir kere \u00e7\u0131kt\u0131ysan kendi duvarlar\u0131ndan, hep y\u00fcr\u00fcyorsun, de\u011fi\u015fiyorsun. Bitmiyor uyan\u0131\u015flar, \u00f6\u011frenip deneyimledik\u00e7e uyand\u0131m diyemiyorsun zira. En az\u0131ndan benim i\u00e7in b\u00f6yle. Ba\u011f\u0131ms\u0131z ya\u015fam hakk\u0131 kavram\u0131 tam da bu s\u00fcre\u00e7leri ya\u015fad\u0131\u011f\u0131m noktada girdi hayat\u0131ma. Bu giri\u015f, biraz bireysel bir hik\u00e2yeden bahsedecekmi\u015fim gibi durabilir fakat ba\u011f\u0131ms\u0131z ya\u015fam hakk\u0131, olduk\u00e7a kapsaml\u0131 ve t\u00fcm toplumu ilgilendiren bir konu. \u0130nsan olman\u0131n, birbirinin alan\u0131na sayg\u0131 duyman\u0131n, hep aciz ve yard\u0131ma muhta\u00e7 d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fclenin birey olarak var oldu\u011funu g\u00f6rme gereklili\u011fi ve ihtiyac\u0131 duyulan \u015fu noktada gelin biraz ba\u011f\u0131ms\u0131z ya\u015fam hakk\u0131m\u0131zdan bahsedeyim sizlere.<\/p>\n\n\n\n

30 Kas\u0131m-1 Aral\u0131k 2019 tarihlerinde\nAnkara\u2019da Engelli Kad\u0131n Derne\u011fi, Kad\u0131n Dayan\u0131\u015fma Vakf\u0131, UN Women i\u015f birli\u011finde\nBa\u011f\u0131ms\u0131z Ya\u015fam Hakk\u0131m\u0131z (WILD-Turkey) e\u011fitimi yap\u0131ld\u0131. Tabii burada bir ismi\ndaha anmal\u0131. Mobility International USA, e\u011fitimin \u00e7\u0131k\u0131\u015f noktas\u0131, ilham kayna\u011f\u0131 olarak\ntan\u0131mlansa san\u0131r\u0131m yanl\u0131\u015f olmaz. Mobility International USA ve WILD ile ilgili\nayr\u0131nt\u0131l\u0131 bilgi i\u00e7in yaz\u0131n\u0131n sonuna link veriyorum ve \u015fimdi yaz\u0131n\u0131n konusuna,\nba\u011f\u0131ms\u0131z ya\u015fam hakk\u0131 mevzusuna ge\u00e7iyorum. E\u011fitime kat\u0131ld\u0131\u011f\u0131m gibi \u00f6\u011frendim ki\nbu ifade, bana \u00e7a\u011fr\u0131\u015ft\u0131rd\u0131klar\u0131ndan \u00e7ok daha fazlas\u0131n\u0131 bar\u0131nd\u0131r\u0131yor i\u00e7inde ve\nbazen bizim bile kan\u0131ksad\u0131\u011f\u0131m\u0131z bir hak ihlalini g\u00f6zler \u00f6n\u00fcne seriyor. \u0130\u015fin\nilgin\u00e7 taraf\u0131, hani baz\u0131 uluslararas\u0131 s\u00f6zle\u015fmelerin maddeleri olur, devletler,\nh\u00fck\u00fcmetler uymasa da toplum onu uygular ve sonuna kadar o hakka sahip \u00e7\u0131kar.\n\u0130\u015fte bu noktada ba\u011f\u0131ms\u0131z ya\u015fam hakk\u0131 \u00e7ok \u015fanss\u0131z, yo\u011fun ihlallere maruz\nkal\u0131yor. Engeliler birey olarak g\u00f6r\u00fclmedi\u011fi i\u00e7in b\u00f6yle bir hakka nail\ng\u00f6r\u00fclm\u00fcyorlar. Ba\u011f\u0131ms\u0131z ya\u015fam denilince fiziksel a\u00e7\u0131dan kendine yeterlilik\nd\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcld\u00fc\u011f\u00fc i\u00e7in bu hak engelli bireylerle ba\u011fda\u015ft\u0131r\u0131lm\u0131yor. Oysa engelli\nbireylerin tam da ihtiyac\u0131 olan \u015fey, ba\u011f\u0131ms\u0131z ya\u015fam. Kendine ait bir alan, g\u00f6z\nhapsine girmeden soluk al\u0131nabilecek dakikalar, g\u00f6nl\u00fcnden ge\u00e7ti\u011fi gibi\ngidilebilecek eri\u015filebilir mekanlar ve ger\u00e7ekten \u00f6zg\u00fcr bir birey oldu\u011funu\nbilmek\u2026<\/p>\n\n\n\n

Bu konu hakk\u0131nda s\u00f6ylenecekler elbette\nfazla fakat biraz e\u011fitim notlar\u0131mdan bahsetmek istiyorum ama her \u015feyden \u00f6nce\n\u015funa de\u011finmeli ki bu sadece bir s\u00f6zle\u015fmenin maddesinde yer alan bir hak de\u011fil,\nayn\u0131 zamanda birey olarak g\u00f6r\u00fclebilmek i\u00e7in verilen m\u00fccadelenin de \u00fcr\u00fcn\u00fc. Fakat\nbu s\u00fcrece de\u011finmeden \u00f6nce ba\u011f\u0131ms\u0131z ya\u015fam hakk\u0131n\u0131n ne oldu\u011fundan, neleri\ni\u00e7erdi\u011finden bahsetmek faydal\u0131 olacakt\u0131r. Ba\u011f\u0131ms\u0131z ya\u015fam hakk\u0131, T\u00fcrkiye\ntaraf\u0131ndan da imzalanan BM Engelli Haklar\u0131 S\u00f6zle\u015fmesinin 19. Maddesinde yer\nal\u0131yor. Buna g\u00f6re bu s\u00f6zle\u015fmeye taraf devletler, t\u00fcm engellilerin di\u011ferleriyle\ne\u015fit se\u00e7eneklere sahip olarak toplum i\u00e7inde ya\u015fama hakk\u0131na sahip oldu\u011funu kabul\nederek engellilerin bu haktan tam olarak yararlanmalar\u0131n\u0131, topluma tam dahil\nolmalar\u0131n\u0131 ve kat\u0131lmalar\u0131n\u0131 kolayla\u015ft\u0131rmak i\u00e7in etkili ve gerekli tedbirleri almal\u0131d\u0131r.\nBunun i\u00e7in a\u015fa\u011f\u0131da belirtilenler sa\u011flanacakt\u0131r:<\/p>\n\n\n\n

(a) Engelliler, di\u011ferleriyle e\u015fit bir \u015fekilde ikametgahlar\u0131n\u0131 ve nerede ve kiminle ya\u015fayacaklar\u0131n\u0131 se\u00e7me imkan\u0131na sahiptirler ve \u00f6zel bir ya\u015fama d\u00fczenine zorlanamazlar;<\/p>\n\n\n\n

(b) Engellilerin, ki\u015fisel destek dahil\nolmak \u00fczere, toplum i\u00e7inde ya\u015famak ve topluma dahil olmak i\u00e7in ihtiya\u00e7\nduyduklar\u0131, konut i\u00e7i, kurum i\u00e7i ve di\u011fer toplumsal destek hizmetlerine eri\u015fimi\nsa\u011flanmal\u0131 ve engellilerin toplumdan tecriti ve ayr\u0131 tutulmas\u0131 \u00f6nlenmeli;<\/p>\n\n\n\n

(c) Genel kamuya y\u00f6nelik hizmet ve\ntesisler, engellilere e\u015fit \u015fekilde a\u00e7\u0131k olmal\u0131 ve ihtiya\u00e7lar\u0131na yan\u0131t\nverebilmelidir. Bu maddelere bak\u0131ld\u0131\u011f\u0131nda insan olarak g\u00f6r\u00fclmenin ilk\n\u015fartlar\u0131nda biri olarak say\u0131labilir, ba\u011f\u0131ms\u0131z ya\u015fam hakk\u0131. \u00d6teki t\u00fcrl\u00fcs\u00fc e\u015fit\nolmayan ve d\u0131\u015flanm\u0131\u015f bir hayata i\u015faret eder \u00e7o\u011funlukla. <\/p>\n\n\n\n

Nedir bu ba\u011f\u0131ms\u0131z ya\u015fam hakk\u0131 diye\nsoruldu\u011funda ise e\u011fitimden ald\u0131\u011f\u0131m \u015fu notlar\u0131 aktarmay\u0131 a\u00e7\u0131klay\u0131c\u0131 olmas\u0131\na\u00e7\u0131s\u0131ndan \u00f6nemli buluyorum. \u00d6yle ki ba\u011f\u0131ms\u0131z ya\u015fam hakk\u0131, engellilerin g\u00fcnl\u00fck\nya\u015famlar\u0131nda, di\u011fer ki\u015filerin sahip olmalar\u0131na kesin g\u00f6z\u00fcyle bakt\u0131klar\u0131 se\u00e7im\nve kontrol olana\u011f\u0131na sahip olmalar\u0131d\u0131r. Engelliler kendi ihtiya\u00e7lar\u0131n\u0131 en iyi\nbilen ki\u015filer olarak, alacaklar\u0131 deste\u011fi y\u00f6netme, kendi hayatlar\u0131n\u0131 d\u00fczenleme\nve kendilerini ifade etme hakk\u0131na sahiptir. Toplumdaki engelli olmayan\nki\u015filerle birlikte ya\u015fama, ayn\u0131 toplu ta\u015f\u0131ma ara\u00e7lar\u0131n\u0131 kullanma, ayn\u0131\nokullarda okuma, ayn\u0131 i\u015f olanaklar\u0131na sahip olma hakk\u0131na sahiptir. Notlardan anla\u015f\u0131laca\u011f\u0131\n\u00fczere bu birey olmakla yak\u0131ndan ili\u015fkili bir hak. O y\u00fczden ba\u011f\u0131ms\u0131z ya\u015fam\nhakk\u0131na herkes taraf\u0131ndan sayg\u0131 duyulmal\u0131. <\/p>\n\n\n\n

Tabii bu kadarla s\u0131n\u0131rl\u0131 de\u011fil ba\u011f\u0131ms\u0131z ya\u015fam hakk\u0131. Bunun, m\u00fccadele tarihi, neler talep edildi\u011fi, ne yap\u0131lmal\u0131 gibi bir\u00e7ok de\u011finilmesi gereken konusu var. Bu konu ba\u015fl\u0131klar\u0131n\u0131 ise ikinci yaz\u0131da konu\u015fmak \u00fczere yaz\u0131y\u0131 burada bitiriyorum. Ve kapak g\u00f6rselinde de yer alan, ba\u011f\u0131ms\u0131z ya\u015fam hakk\u0131yla yak\u0131ndan ili\u015fkili s\u00f6z\u00fc buraya b\u0131rak\u0131yorum; biz olmadan bizim hakk\u0131m\u0131zda asla!<\/p>\n\n\n\n

Mobility International USA ve WILD i\u00e7in bkz. https:\/\/m.bianet.org\/biamag\/insan-haklari\/215856-engelli-kadinlar-lider-olacak<\/a><\/p>\n\n\n\n

Kaynaklar:<\/p>\n\n\n\n

Ba\u011f\u0131ms\u0131z Ya\u015fam Hakk\u0131m\u0131z (WildTurkey) E\u011fitimi, 2019.<\/p>\n\n\n\n

Engelli Haklar\u0131 S\u00f6zle\u015fmesi<\/p>\n\n\n\n

<\/p>\n","post_title":"Ba\u011f\u0131ms\u0131z ya\u015fam hakk\u0131m\u0131z - I","post_excerpt":"","post_status":"publish","comment_status":"closed","ping_status":"open","post_password":"","post_name":"bagimsiz-yasam-hakkimiz-i","to_ping":"","pinged":"","post_modified":"2020-03-21 12:15:44","post_modified_gmt":"2020-03-21 09:15:44","post_content_filtered":"","post_parent":0,"guid":"https:\/\/gaiadergi.com\/?p=112461","menu_order":0,"post_type":"post","post_mime_type":"","comment_count":"1","filter":"raw"},"live_filter_cur_post_id":112461}'; block_tdi_122.td_column_number = "2"; block_tdi_122.block_type = "td_flex_block_1"; block_tdi_122.post_count = "4"; block_tdi_122.found_posts = "285"; block_tdi_122.header_color = ""; block_tdi_122.ajax_pagination_infinite_stop = ""; block_tdi_122.max_num_pages = "72"; tdBlocksArray.push(block_tdi_122); -->