Obezite ve aşırı kiloluluk dünya genelinde giderek artıyor. Sağlık Bakanlığı’nın yaptığı Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması’nda Türkiye’de erkeklerin yüzde 20,5’inin, kadınların yüzde 41’inin, çocukların yüzde 14,7’sinin obez olduğu açıklanmıştır. Durum böyleyken birçok çalışma, obeziteye çözümün beslenme alışkanlarının düzenlenmesi ve düzenli fiziksel aktivite olduğunu belirtiyor.
Obezite dâhil birçok hastalığın tedavisinde kullanılmaya başlanan az yağlı bitkisel beslenme konusunda bilimsel çalışmaların son yıllarda hız kazanmasından dolayı uzmanlar bu beslenme şeklinden daha sık söz eder oldular. Hayvansal kullanımın bırakıldığı, işlenmiş şekerden uzak, yüksek diyet posalı, doymuş yağ içermeyen, bitkisel gıdalara dayalı, çeşitlendirilmiş bir beslenme ile şeker hastalığı, kanser, yüksek tansiyon, yüksek kolesterol, kalp damar hastalıkları, kalp krizi oluşum riski azaltılabilir (1). Aynı zamanda kronik hastalıklar ve iskemik kalp hastalıklarından ölümler azaltılır. Az yağlı bitkisel beslenme, romatoid artrit semptomlarını da iyileştirir (2). Kronik hastalıkları izoflovanlar, karotenoidler, diyet posası sayesinde azaltır (3).
Beslenme alışkanlıkları, sağlıklı beslenme için oluşturulmalıdır. Kilo yönetimi sağlıklı beslenme ile sağlanabilen bir durumdur. Yapılan çalışma ve derlemeler az yağlı bitkisel beslenmenin kilo yönetiminde etkin olduğunu ortaya koyuyor. Az yağlı bitkisel beslenme, yüksek diyet posası ve su sağlaması, doymuş yağ içermemesi yönleriyle enerji alımlarını azaltmasından dolayı kilo yönetiminde etkilidir. Diğer yandan bitkisel beslenme ile yağlar hemen yakılabilir durumda depolanmadan kullanılıyor. Aksine, hayvansal besin içeren diyetlerin depo yağları oluşturma riski daha yüksektir.
Ulusal Sağlık ve Beslenme Araştırması’ndaki bilgilere dayanarak, et tüketimi ve obezite arasında doğru orantılı bir ilişki bulunmuştur (4). The Adventist Health Studies’e göre sadece et tüketiminin bırakılması ile obeziteden kaynaklanan diyabetin oluşum riski yarı yarıya azaltılıyor.
Et tüketiminin bırakılması, çocuk ve yetişkinlerde obezite görülme sıklığında ve beden kütle indeksinde azalmayı sağlar (6). Avrupa Kanseri Önleme Çalışması ve Beslenme Çalışması’na göre İngiltere’de balık yiyen, vejetaryen ve vegan erkek ve kadınlar üzerinde yapılan bir çalışmada beden kütle indeksi ve vücut ağırlığı değerlendirilmiştir. Beş yıl süren çalışmada, yetişkinler yeme alışkanlıklarını hayvansalı azaltma yönünde geliştirdiler. Çalışmada, yaşa bağımlı beden kütle indeksi diğer gruplarla karşılaştırıldığında veganlarda daha düşük bulunmuştur (5).
Çalışmalarda, bitkisel beslenmenin yüksek kompleks karbonhidrat, yüksek diyet posası ve su bakımından iyi olması fazla enerji alımlarını önlediği belirtiliyor. Bunu sağlarken düşük glisemik indeksli gıda alınmasıyla, doygunluk artıyor. Dinlenme enerji harcaması artıyor. Kan şekerleri düzenlendiği için açlık tokluk metabolizması dengeleniyor. Araştırıcılar, bitkisel beslenmenin tüm bu nedenlerden dolayı optimal sağlık için gerekli olduğunu savunuyorlar (6). Bunun dışında patates gibi yüksek nişasta içeren gıdaların beslenmenin temeline oturtulmaması gerektiğini de vurgulamak gerekiyor. Vegan beslenme, bilinçli bir şekilde uygulanırsa sağlık göstergelerini geliştirir.
—
(1) Nutritional Update for Physicians: Plant-Based Diet, 2013,
(2) Effects of a Very Low-Fat, Vegan Diet in Subjects with Rheumatoid Arthritis
(3) Antonella Dewel, A very low fat vegan diet increases intake of protective dietary factors and decreases intake of pathogenic dietary factors, 2007, Volume 108, Issue 2, Pages 347–356
(4) Wang Y, Beydoun MA. Meat consumption is associated with obesity and central obesity among US adults. Int J Obes (Lond) 2009 Jun;33(6):621-8. DOI: http://dx.doi. org/10.1038/ijo.2009.45
(5) Rosell M, Appleby P, Spencer E, Key T. Weight gain over 5 years in 21,966 meat-eating, fish-eating, vegetarian, and vegan men and women in EPIC-Oxford. Int J Obes (Lond) 2006 Sep;30(9):1389-96. DOI: http://dx.doi. org/10.1038/sj.ijo.0803305
(6) Sabaté J, Wien M. Vegetarian diets and childhood obesity prevention. Am J Clin Nutr 2010 May;91(5):1525S-1529S. DOI: http://dx.doi. org/10.3945/ajcn.2010.28701F
