Doğal Kaynaklardan Yeni İlaç Molekülerinin Keşfi (Mni Wichoni)

Konuk Yazar<\/strong>: Dr. S\u00fcleyman \u00d6zak\u0131n<\/p>\n\n\n\n

Natura non facit saltum (Charles Darwin)<\/em><\/p>\n\n\n\n

Sulak alanlar veya gezegenin 3\/4\u0027\u00fcn\u00fc \u00e7evreleyen su ekosistemleri canl\u0131l\u0131\u011f\u0131n ve ya\u015fam\u0131n \u00f6nemli habitatlar\u0131ndand\u0131r. Bunun en \u00f6nemli nedenlerinden biri bu ekosistemlerinin temel bile\u015feni olan su molek\u00fcllerinin fiziksel, kimyasal ve biyolojik \u00f6zellikleri bak\u0131m\u0131nda di\u011fer molek\u00fcllerden farkl\u0131l\u0131k g\u00f6stermesidir. T\u00fcm bu \u00f6zellikler su ekosistemleri ya\u015famsal ve varolu\u015fsal a\u00e7\u0131dan \u00f6zel k\u0131lan en \u00f6nemli nedenlerden biridir. Suyun veya daha geni\u015f anlamda su ekosistemlerinin canl\u0131l\u0131k \u00fczerindeki tarihsel, sosyolojik, antropolojik ve ekolojik etkisi farkl\u0131 disipliner ara\u015ft\u0131rma alanlar\u0131nca incelenmektedir. Peki bu alanlar d\u0131\u015f\u0131nda su ekosistemlerinin g\u00fcn\u00fcm\u00fcz\u00fcn \u00f6nemli sorunlar\u0131ndan biri olan ila\u00e7 ke\u015ffi a\u00e7\u0131s\u0131ndan biri rol\u00fc var midir? sorusu temelinde okyanus ekosistemlerinin farmakolojik \u00f6nemini son zamanlarda \u00fczerinde yo\u011funca \u00e7al\u0131\u015f\u0131lan bilimsel alanlardan biridir. Su ekosistemlerinin farmakolojik \u00f6neminin  daha iyi anla\u015f\u0131labilmesi i\u00e7in  do\u011fal kaynaklardan ila\u00e7 ke\u015ffi ara\u015ft\u0131rmalar\u0131 incelenmelidir.<\/p>\n\n\n\n

\u0130la\u00e7 ara\u015ft\u0131rmalar\u0131, t\u00fcm d\u00fcnyada ge\u00e7mi\u015ften g\u00fcn\u00fcm\u00fcze kadar olduk\u00e7a dikkat \u00e7ekici alanlardan biri olmu\u015ftur. Bu a\u00e7\u0131dan ara\u015ft\u0131rmalara sa\u011flanan ekonomik destekler g\u00f6z \u00f6n\u00fcne al\u0131nd\u0131\u011f\u0131nda uzay ara\u015ft\u0131rmalar\u0131ndan sonra en fazla b\u00fct\u00e7eli bilimsel ara\u015ft\u0131rmalar\u0131n uygulanma alanlar\u0131ndan biridir. \u00d6zellikle son y\u0131llarda patojenlerin mevcut antibiyotiklere diren\u00e7 geli\u015ftirmesinden \u00f6t\u00fcr\u00fc kitlesel sa\u011fl\u0131k sorunlar\u0131, t\u00fcm d\u00fcnya \u00fclkelerinin en \u00f6nemli sorunlar\u0131ndand\u0131r. \u00d6yle ki 2015 y\u0131l\u0131n\u0131n hemen ba\u015f\u0131nda ABD\u2019de bu sorunun \u00e7\u00f6z\u00fcm\u00fcne y\u00f6nelik ara\u015ft\u0131rmalar i\u00e7in geni\u015f b\u00fct\u00e7eli projelerin desteklenmesi ilgili otoritelerce onaylanm\u0131\u015f olup bilimsel ara\u015ft\u0131rmalar devam etmektedir. <\/p>\n\n\n\n

Enfeksiyon hastal\u0131klar\u0131n\u0131n tedavisinde de kullan\u0131lan antimikrobiyallerin a\u015f\u0131r\u0131 miktarda ve geli\u015fig\u00fczel kullan\u0131m\u0131 bir\u00e7ok bakteri t\u00fcr\u00fcn\u00fcn mevcut ila\u00e7lara kar\u015f\u0131 diren\u00e7lilik geli\u015ftirmesine yol a\u00e7maktad\u0131r. Bundan dolay\u0131, bakteriyel enfeksiyonlar d\u00fcnya \u00e7ap\u0131nda halk sa\u011fl\u0131\u011f\u0131n\u0131 ciddi bir \u015fekilde tehdit etmektedir. Patojenlerin mevcut ila\u00e7lara diren\u00e7lilik kazanmas\u0131n\u0131n yan\u0131s\u0131ra antibiyotiklere diren\u00e7li t\u00fcrlerin ortaya \u00e7\u0131kmas\u0131 ve risk alt\u0131ndaki hasta say\u0131s\u0131n\u0131n g\u00fcn ge\u00e7tik\u00e7e artmas\u0131ndan dolay\u0131, hem hastane hem de kitlesel enfeksiyonlar\u0131n tedavisinde kullan\u0131lmak \u00fczere yeni ve daha etkili ila\u00e7lara gereksinim duyulmaktad\u0131r.<\/p>\n\n\n\n

Bitkiler ve mikroorganizmalar \u00f6nemli ila\u00e7 \u00f6nc\u00fcl\u00fc bile\u015fiklerin sentezinden sorumlu canl\u0131 gruplar\u0131d\u0131r. \u00d6yle ki \u015fu an klinik kullan\u0131m\u0131 mevcut ila\u00e7 etkin maddelerinin % 70\u0027inden fazlas\u0131 bu iki do\u011fal kaynaktan elde edilmektedir. Tarihsel geli\u015fimini inceledi\u011fimizde eski d\u00f6nemlerde \u00f6zellikle t\u0131bbi \u00f6nemi oldu\u011fu d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fclen bitkilerin \u00e7e\u015fitli hastal\u0131klar\u0131n iyile\u015ftirilmesinde kullan\u0131lmas\u0131 bug\u00fcnk\u00fc etnobotanik temelli tedavi y\u00f6ntemlerinin temelini olu\u015fturmu\u015ftur. O d\u00f6nemlerde mikroorganizmalar halen bilinmedi\u011finden \u00e7al\u0131\u015fmalar bitkiler \u00fczerinde yo\u011funla\u015fm\u0131\u015ft\u0131r. Bunun sonucunda t\u0131bbi \u00f6neme sahip bitkiler belirlenmi\u015ftir.<\/p>\n\n\n\n

Bundan yakla\u015f\u0131k 3000 y\u0131l \u00f6nce Maya\u2019lar\u0131n baz\u0131 tah\u0131llar\u0131 sindirim yolu rahats\u0131zl\u0131klar\u0131 tedavisinde kulland\u0131klar\u0131,  \u00c7in imparatoru Shen Nung\u2019un s\u0131tma tedavisinde bitkileri kulland\u0131\u011f\u0131, eski yunanda ha\u015fha\u015f\u0131n, ac\u0131lar\u0131n dindirilmesinde ve anestetik olarak kulland\u0131klar\u0131na dair \u00f6nemli tarihsel kay\u0131tlar mevcuttur. Bug\u00fcn bile Avustralya\u2019da ya\u015fayan Aborjin kabilelerindeki yerlileri, \u00e7e\u015fitli yaralar\u0131n tedavisinde, ba\u011f\u0131rsak rahats\u0131zl\u0131klar\u0131nda, ba\u015f a\u011fr\u0131s\u0131 gibi sorunlar\u0131n iyile\u015ftirilmesinde baz\u0131 bitkileri kullanmaktad\u0131r. Ayr\u0131ca g\u00fcn\u00fcm\u00fczde \u00c7in, d\u00fcnya genelinde bitki temelli geleneksel t\u0131bbi tedavi y\u00f6ntemlerinin en fazla kullan\u0131ld\u0131\u011f\u0131 \u00fclke konumundad\u0131r. <\/p>\n\n\n\n

1806 y\u0131l\u0131na gelindi\u011finde Afyon bitkisinden izole edilen analjezik \u00f6zelli\u011fe sahip Morfin ticari olarak safla\u015ft\u0131r\u0131lan ilk do\u011fal \u00fcr\u00fcnd\u00fcr. 1928 y\u0131l\u0131nda A. Fleming taraf\u0131ndan Penisillin<\/em>\u2019in ke\u015ffi, mikroorganizma orjinli ila\u00e7 \u00f6nc\u00fcl\u00fc bile\u015fik ara\u015ft\u0131rmalar\u0131n\u0131n ba\u015flang\u0131c\u0131 a\u00e7\u0131s\u0131ndan milat say\u0131l\u0131r. Penisilin\u2019in ke\u015ffinden sonra Selman Waksman\u2019\u0131n toprak mikroorganizmas\u0131 taraf\u0131ndan \u00fcretilen streptomisini ke\u015ffi ile yeni ila\u00e7 etkin madde ke\u015ffi alandaki \u00e7al\u0131\u015fmalar \u00f6zellikle mikroorganizmalar \u00fczerinde yo\u011funla\u015fm\u0131\u015ft\u0131r. Literat\u00fcrde \u201cmikrobiyal do\u011fal \u00fcr\u00fcn\u201d olarak adland\u0131r\u0131lan bu molek\u00fcller,  sahip olduklar\u0131 \u00f6zel kimyasal yap\u0131lar\u0131 ve biyolojik aktivitelerinden dolay\u0131 \u00f6nemli ila\u00e7 \u00f6nc\u00fc bile\u015fiklerdir. Bu bile\u015fiklerin kanser, diyabet ve enfeksiyon gibi bir\u00e7ok hastal\u0131\u011f\u0131n tedavisinde kullan\u0131labilir olmas\u0131 farmakolojik end\u00fcstrinin en \u00f6nemli ara\u015ft\u0131rma alan\u0131n\u0131 te\u015fkil etmektedir.<\/p>\n\n\n\n

Son y\u0131llarda, farkl\u0131 do\u011fal kaynaklardan (deniz, ma\u011fara, batakl\u0131k, \u00e7\u00f6l, endemik bitkiler vb.) yeni mikroorganizmalar\u0131n izole edilmesine ili\u015fkin \u00e7e\u015fitli metotlar uygulanabilmektedir. Bu habitatlardan mikroorganizmalar\u0131n izole edilmesinin yeni ila\u00e7 \u00f6nc\u00fcl\u00fc molek\u00fcllerin ke\u015ffine yol a\u00e7aca\u011f\u0131 tahmin edilmektedir. Bu ama\u00e7la ger\u00e7ekle\u015ftirilen bilimsel ara\u015ft\u0131rmalar sonucunda yeni ila\u00e7 \u00f6nc\u00fcl\u00fc molek\u00fcller tespit edilmekte ve ila\u00e7 etkinlikleri ara\u015ft\u0131r\u0131lmaktad\u0131r.<\/p>\n\n\n\n

Bilindi\u011fi \u00fczere yery\u00fcz\u00fcn\u00fcn %70\u2019i denizlerle kapl\u0131d\u0131r. Karasal habitatlara oranla biyolojik \u00e7e\u015fitlili\u011fin daha fazla oldu\u011fu denizler, 36 filumdan olu\u015fan canl\u0131lar aleminin 34 filumuna ev sahipli\u011fi yapmaktad\u0131r (yakla\u015f\u0131k 2,2 milyon t\u00fcr). Denizler; sahip olduklar\u0131 s\u0131ra d\u0131\u015f\u0131 (tuz konsantrasyonu, bas\u0131n\u00e7, s\u0131cakl\u0131k, \u0131\u015f\u0131k) abiyotik ko\u015fullarla karasal ortamlardan farkl\u0131l\u0131k g\u00f6sterirler. Bu sebepten dolay\u0131 denizlerde ya\u015fayan canl\u0131lar bu s\u0131ra d\u0131\u015f\u0131 ko\u015fullarda canl\u0131l\u0131klar\u0131n\u0131 devam ettirebilmeleri i\u00e7in \u00e7e\u015fitli adaptasyonlar geli\u015ftirirler. Evrimsel ve mikrobiyal ekoloji a\u00e7\u0131s\u0131ndan b\u00fcy\u00fck \u00f6neme sahip ila\u00e7 \u00f6nc\u00fcl\u00fc molek\u00fcller, mikroorganizmalar\u0131n bu t\u00fcr ortam \u015fartlar\u0131na en iyi \u015fekilde adaptasyon sa\u011flamas\u0131nda \u00e7ok \u00f6nemli rol oynarlar.<\/p>\n\n\n\n

\u00d6zellikle son y\u0131llarda yap\u0131lan \u00e7al\u0131\u015fmalar g\u00f6stermi\u015ftir ki deniz mikroorganizmalar\u0131, s\u0131ra d\u0131\u015f\u0131 habitatlara e\u015fsiz fizyolojik ve metabolik adaptasyonlar\u0131ndan dolay\u0131, farkl\u0131 biyolojik aktivitelere sahip ila\u00e7 \u00f6nc\u00fcl\u00fc molek\u00fclleri y\u00fcksek kapasitede sentezleyebilme potansiyeline sahiptir. Mikrobiyal orjinli ila\u00e7 ara\u015ft\u0131rmalar\u0131na \u00f6nemli ve yeni bir boyut kazand\u0131ran deniz mikroorganizmalar\u0131ndan yak\u0131n zamanda ila\u00e7 \u00f6nc\u00fcl\u00fc molek\u00fcllerin ke\u015ffedilmesiyle bu mikroorganizmalar\u0131n ila\u00e7 ara\u015ft\u0131rmalar\u0131nda en \u00f6nemli do\u011fal kaynaklardan biri oldu\u011funu kan\u0131tlamaktad\u0131r. <\/p>\n\n\n\n

Deniz mikroorganizmalar\u0131n\u0131n ekolojik rolleri tam olarak bilinmemesine ra\u011fmen, karasal akrabalar\u0131ndaki gibi organik materyallerin ayr\u0131\u015fmas\u0131 ile ilgili g\u00f6revleri oldu\u011fu d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fclmektedir. Bunun yan\u0131 s\u0131ra kompleks polimerlerin ayr\u0131\u015fmas\u0131, azot d\u00f6ng\u00fcs\u00fcnde rol almalar\u0131, \u00e7e\u015fitli patojen bakteri ve funguslara kar\u015f\u0131 de\u011fi\u015fken oranlarda inhibisyon etkisi g\u00f6steren kimyasal bile\u015fiklerin \u00fcretilmesinden sorumludurlar. Bu durum deniz mikrobiyal \u00e7e\u015fitlili\u011fini, mikroorganizmalar\u0131n ya\u015fam ortamlar\u0131na adaptasyonunu ve ila\u00e7 \u00f6nc\u00fcl\u00fc molek\u00fcl biyosentezinin mekanizmalar\u0131n\u0131 a\u00e7\u0131klar niteliktedir. \u00d6rne\u011fin;  bir deniz mikroorganizma grubu taraf\u0131ndan sentezlenen Diazepinomicin<\/em> bile\u015fi\u011fi olduk\u00e7a y\u00fcksek bir potense sahip olup, antit\u00fcm\u00f6r ajan olarak binlerce kanserli hastan\u0131n tedavisinde kullan\u0131lmaktad\u0131r. Benzer \u015fekilde bir ba\u015fka deniz mikroorganizmas\u0131nca sentezlenen Salinisporamide<\/em> bile\u015figi de farkl\u0131 t\u00fcrlerinin kanser tedavisinde kullan\u0131lmak \u00fczere ilgili otoritelerce onay alm\u0131\u015ft\u0131r. <\/p>\n\n\n\n

Gezegenimizin en \u00f6nemli sorunlar\u0131ndan biri olan k\u00fcresel iklim de\u011fi\u015fikli\u011finin okyanus ve denizler \u00fczerindeki olumsuz etkisi bu habitatlarda ya\u015famakta olan t\u00fcm taksonomik gruplardaki canl\u0131lar\u0131 etkilemektedir. Evrensel \u00e7apta halk sa\u011fl\u0131\u011f\u0131n\u0131 ciddi bir \u015fekilde tehdit eden antibiyotik diren\u00e7lili\u011fi nedeniyle yeni antibiyotiklerin ke\u015ffine ihtiya\u00e7 duyulmaktad\u0131r. Bu nedenle yeni ila\u00e7 \u00f6nc\u00fcl\u00fc molek\u00fclleri ke\u015ffi a\u00e7\u0131s\u0131ndan da deniz\/okyanus ekosistemlerinin ve biyolojik \u00e7e\u015fitlili\u011fin korunmas\u0131 olduk\u00e7a elzemdir. Su ekosistemleri sadece insanl\u0131\u011f\u0131n en \u00f6nemli ya\u015famsal habitatlar\u0131 olmay\u0131p bunun yan\u0131 s\u0131ra farkl\u0131 hastal\u0131klar\u0131n tedavisinde kullan\u0131lan yeni ila\u00e7 molek\u00fcllerinin ke\u015ffedildi\u011fi do\u011fal kaynaklard\u0131r. Bu nedenle de Lakota dilinde suyun ya\u015fam\u0131n kendisi oldu\u011fu anlam\u0131n\u0131 ta\u015f\u0131yan `Mni Wichoni`\u00a0 ifadesine bu a\u00e7\u0131dandan bak\u0131lmas\u0131 gerekmekted\u0131r.<\/p>\n\n\n\n

Kaynaklar:<\/p>\n\n\n\n

1) \u00d6zakin S, Ince E. Genome and metabolome mining of marine obligate Salinispora<\/em> Strains to Discover New Natural Products. Turk J Biol. 2019;43(1):28\u201336.1807-136. <\/p>\n\n\n\n

2) WHO, Global Priority list of Antibiotic Resistant Bacteria to Guide Research Discovery and Development of New Antibiotics 27. Feb. 2017.<\/p>\n","post_title":"Do\u011fal Kaynaklardan Yeni \u0130la\u00e7 Molek\u00fclerinin Ke\u015ffi (Mni Wichoni)","post_excerpt":"","post_status":"publish","comment_status":"closed","ping_status":"open","post_password":"","post_name":"dogal-kaynaklardan-yeni-ilac-molekulerinin-kesfi-mni-wichoni","to_ping":"","pinged":"","post_modified":"2020-01-03 09:26:00","post_modified_gmt":"2020-01-03 06:26:00","post_content_filtered":"","post_parent":0,"guid":"https:\/\/gaiadergi.com\/?p=111581","menu_order":0,"post_type":"post","post_mime_type":"","comment_count":"0","filter":"raw"},"live_filter_cur_post_id":111581}'; block_tdi_122.td_column_number = "2"; block_tdi_122.block_type = "td_flex_block_1"; block_tdi_122.post_count = "4"; block_tdi_122.found_posts = "221"; block_tdi_122.header_color = ""; block_tdi_122.ajax_pagination_infinite_stop = ""; block_tdi_122.max_num_pages = "56"; tdBlocksArray.push(block_tdi_122); -->