Vicdanî ret, bir bireyin politik görüşleri, ahlaki değerleri veya dinsel inançları doğrultusunda zorunlu askerliği reddetmesidir. Vicdani retçiler kendilerini anti-militarist ya da pasifist olarak tanımlayabilmektedirler. Günümüzde farklı şekillerde de vicdani ret durumları da ortaya çıkmıştır. Örneğin; şu sıralar İstanbul Üniversitesi Veterinerlik Fakültesi Veterinerlik Bölümü öğrencileri tarafından başlatılan diri-kesim ve suni dölleme gibi hayvan sömüren veya öldürmeye yönelik ders ve deneylerin öğrenilmesine karşı vicdani reddine dair bir kampanya başlatıldı.
Vicdani ret birçok ülke tarafından bir insan hakkı olarak görülmektedir. Fakat askerlik yapmayı reddedenler için bunun yerine kamu hizmeti şartı koyan ülkeler mevcuttur. Avrupa Birliği, vicdani reddi açıkça inanç özgürlüğü kapsamında bir hak olarak tanımakta ve bu hak Avrupa Birliği üyesi devletlerin tamamında kabul edilmektedir.
Türkiye’nin ilk vicdani retçisi Tayfun Gönül uzun yıllar boyunca cezalandırılmış ve mahkemelerde yargılanmıştır.
Türkiye Cumhuriyeti yasalarına göre askerlik aslında zorunlu değildir. Kişilerin evlerine gönderilen askere çağrı niteliğindeki mektuplarda askerlikten bir zorunluluk olarak değil “ödev” olarak bahsedilir. Ayrıca askere giden gençlere askerliği gönüllü yaptığına dair belgeler imzalatılarak daha sonradan davacı olmaları durumuna karşı koz sağlanmış olur. Günümüz Türkiye’sinde askere gitmemenin hapis cezası yoktur. Yalnızca idari para cezası durumu söz konusudur. Eğer haklarınızı biliyorsanız sizi gözaltına alsalar bile askeri birliğinize sevk edemez yalnızca tutanak tutup serbest bırakabilirler.
Bunun dışında geçtiğimiz yıllarda daha önceden Türkiye’nin zorunlu askerlik nedeni ile ihlal ettiği haklarla ilgili olarak Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine başvuran retçilerden dolayı Türkiye ağır para cezalarına çarptırılmış ve AİHM tarafından vicdani reddi tanıması için çağrı almıştır. Fakat Türkiye kanunları yumuşatmasına rağmen vicdani reddi tanımamıştır.
Vicdani reddin dışında bir de total ret vardır. Total ret, kişinin askerlik hizmetini reddetmesi sonucu devletin onlara verdiği kamu hizmeti cezasını da reddetmektir. Türkiye’de vicdani ret devlet tarafından hak olarak verilmediği için tüm vicdani retçiler aslında pratikte total retçi sayılabilir.
28 Kasım cumartesi günü bazı anarşist ve hayvan özgürlükçüleri; hayvan özgürlüğü, doğa özgürlüğü ve insan özgürlüğüne vurgu yaparak askerliğe ve militarizme karşı total reddini açıkladı. Toplam 8 retçinin reddini ilan ettiği bu toplu açıklamanın bir özelliği de hayvan, insan, doğa özgürlüğüne vurgu yapılan ilk total ret açıklaması olması idi.
Anarşist etkinlik merkezi İnfial’de yapılan açıklamaların öncesinde Diyarbakır’da Baro Başkanı Tahir Elçi katledilmişti ve bu durum ret açıklamalarının gündemine de yerleştirildi. Sunumu yapan retçi Burak Özgüner, öncelikle bu durumla ilgili kınama ve açıklamada bulundu.
Anarşist etkinlik merkezi İnfial’de yapılan açıklamaların öncesinde Diyarbakır’da katledilen Baro Başkanı Tahir Elçi, ret açıklamalarının gündemine yerleştirildi. Sunumu yapan retçi Burak Özgüner, öncelikle bu durumla ilgili kınama ve açıklamada bulundu. Ardından vicdani ve total ret hakkında genel bir açıklama yapılırken militarizmin hayvanlar, doğa ve insanlar üzerindeki tahribatına da değinildi.
Toplantının sonunda Olcay Topal, Serhan Uz, Ülkü Saydan, Sezgin Sarı, Turgay Yaraş, Efe Ardıç, X XXY ve Nikos adlı anarşist ve hayvan özgürlükçüler vicdani reddini açıkladı. Toplantıda ayrıca, Kandıra 1 No’lu F Tipi Cezaevi’nde bulunan ve vegan yemek ihtiyacı karşılanmadığı için süresiz açlık grevine başlayan vegan anarşist Osman Evcan’la da dayanışma çağrısında bulunuldu.
Basın açıklamasında ilan edilen vicdani ve total retlerden kısa kısa:
Olcay Topal
“Devletler savaş yer, para kusar. Savaşlar kapitalizmin gıdasıdır. Silah, gıda, ilaç ve bunların yanı sıra birçok endüstrinin savaşlara ihtiyacı vardır.”
——
Nikos
“Devletlerin terörist, ordularının katil olduğu gerçeğini unutmamak adına, ben, bu katliamın bir parçası olmayı reddediyor, dayanışma ile örülmüş, sınırsız, sınıfsız, sömürüsüz özgür bir yaşam için mücadeleyi destekliyor, bir anarşist olarak vicdani ve total reddimi açıklıyorum.”
—–
Ülkü Saydan
“Biz kadınlar ister doğuda ister batıda olsun, savaşın içine doğduk. Erkek-devlet girdabında boğulmamak için savaşıyoruz.”
—–
Serhan Uz
“Hiçbir savaş makinesinin parçası olmamayı seçiyorum.”
—–
Sezgin Sarı
“Kendimi içindeki bütün canlıların varoluş renklerini sergilediği sınırsız, özgür bir dünyada yaşarken hayal ediyorum.”
—–
Turgay Yaraş
“Doğumlarından itibaren her günleri karanlık, acı ve korku içinde geçen, yapay yollarla üremeye zorlanıp en doğal anne-yavru ilişkisi yaşamalarına izin verilmeyen, sütü çalınan, yumurtası çalınan, tüyleri yolunan, yiyecekleri çalınan, tecavüz edilen, hapsedilen, tekmelenen insanın tüketim çılgınlığını karşılamak için varlıklarına bile izin verilmeyen gezegenimizin hayvan toplumları adına bu yapılanların bir parçası olmayıp, bu küstah düzenin tüm iktidarcıklarına hayvan ve insan özgürlüğü için karşı duracağım.”
——
X XXY
“Savaşlar ölümden ibarettir; sadece insanın değil, insan harici hayvanların ve doğanın da ölümü.”
—–
Efe Ardıç
“Kendini ve zengini korumaya uğraşan ve çizdiği uyduruk sınırları savunmak için işlemediği günah kalmamış kişilerin altında onların bencil amaçları için hiçbir canlıya zarar vermek ya da bu amaçta eğitim görmek istemiyorum ve bu yüzden vicdani reddimi açıklıyorum.”
