Yılbaşı yaklaşıyor. Bir çocuğa hediye alacaksınız. Oyuncakçıya giriyorsunuz, aklınıza gelen ilk şey ne oldu?
Büyük bir ihtimalle, cinsiyet.
Kız-oğlan olarak ayrılmış reyonlar, pembe mavi zıtlığı, ve personelin “kız için mi, oğlan için mi?” sorusuyla beraber siz de kalıplaşmış cinsiyet rollerinin bir parçası haline geldiniz bile.
Maalesef birçok araştırma cinsiyete göre oyuncak alımının sonuçlarının olumsuz olduğunu gösteriyor.
Oyuncak seçerken cinsiyet ayrımı yapmanın sonuçları neler olabilir?
• Kalıplaşmış cinsiyet rolleri
Kız çocuklarına genellikle bakım verme üzerine oyuncaklar (bebekler, barbie evleri, mutfak gereçleri), oğlan çocuklarına ise daha aktif ve rekabet içeren oyuncaklar (kamyon, savaş oyunları, spor gereçleri) alınıyor (Ruble, Martin, and Berenbaum, 2006).
Cinsiyet rollerini empoze eden bu oyuncaklar, cinsiyetçi düşünceleri ve kalıplaşmış cinsiyet davranışlarını da pekiştiriyor. Halbuki çocuklar, ister kız ister oğlan olsunlar, oğlanlar için dizayn edilmiş oyuncaklarla daha aktif şekilde oynuyorlar (Maccoby, 1988).
Kısacası, oyuncağın niteliği ve özellikleri dizayn edildiği cinsiyetten çok daha önemli.
• Olumsuz düşünceler
Cinsiyetçi oyuncaklar, çocukların kendileri hakkında düşüncelerini de etkiliyor.
Bir araştırma, Barbie bebek resimlerine bakan 5 yaşındaki kız çocuklarının kendi vücutları hakkında kötü hissettiğini ve zayıf olmak istediklerini göstermiş (Dittmar, Halliwell, Ive, 2006).
Bu durum oğlan çocukları için de geçerli. Kaslı aksiyon figürleriyle oynayan oğlan çocukları vücutlarıyla ilgili daha kötü hissetmişler (Barlett, Harris, Smith, Bonds-Raacke, 2005).
Bir diğer araştırma, 3 buçuk yaşındaki kız çocuklarının zayıf ve şişman oyuncak bebeklere bakışlarının farklı olduğunu bulmuş. Çocuklar zayıf bebekleri “akıllı, mutlu, ve arkadaşı var” olarak görüyormuş. Şişman bebekleri ise “üzgün, yorgun, hiç arkadaşı yok” olarak görüyormuş (Worobey, Worobey, 2014).
Bu durumda, çocukların hem kız hem oğlan oyuncaklarıyla oynamasının, çeşitliliğinin ve gerçekçi figürlerin değerini bir kez daha görüyoruz. Çocuklara cinsiyetçi oyuncakları almaktan kaçınmak, onların özgüvenleri ve beden algıları açısından çok önemli.
Ne tarz oyuncaklar alınmalı?
• Gerçekçi bebekler ve aksiyon figürleri
Çocukların vücut algılarıyla ilgili sorunlar yaşamamaları için, zayıf kız ve kaslı figürler yerine gerçek vücut oranlarıyla benzer oyuncaklar tercih edilmeli.
• Cinsiyet rollerinden uzak oyuncaklar
Bilim insanı, süperkahraman, doktor, arkeolog kız bebekler alınabilir. Kadınların sadece bakım verme ve mutfak işlerini yapabildiği mesajından kaçınmak ve kadınların birçok alanda çalışabileceğini çocuklara öğretmek gerekiyor.
Oğlan çocukları için ise arabalar, kamyonlar, ve savaş oyuncakları yeterli değil. Mutfak araç gereçleri ve oyuncak bebekler de kişisel gelişimleri açısından bir hayli önemli. Oğlan çocukları ev işlerinin ve bakım vermenin sadece kadınların sorumluluğu olmadığını öğrenmeli.
Cinsiyet kavramına gereğinden fazla anlam yüklememek gerekiyor. Çocuklar farklı oyuncaklarla oynadıkları için zarar görmezler; aksine, farklılık gelişimlerini destekler.
• Oyuncak çeşitliliği
Çocukların birden fazla uyarana maruz kalması onların bilişsel ve motor gelişimi için önemlidir. Legolar, hamurlar, yapbozlar, gerçekçi bebekler, bilim setleri, hafıza oyunları, müzik oyunları gibi oyuncaklar almak ve çocuğun oynadığı oyuncakları çeşitlendirilmek gerekiyor.
Bir çocuk, ona sadece cinsiyetine uygun olduğu düşünülen oyuncaklar alındığında birçok şeyi kaçırır!
Küçük bir örnek olarak; bir oyuncakçının websitesinden önce kız ve oğlan çocuk oyuncak kategorilerine, sonra oyuncak setlerine bakalım.
İki kategoride de sınırlı seçenekler var. Kız çocukları için bebekler, oğlan çocukları için araçlar ön planda. Bir kız uzaktan kumandalı arabayla, bir oğlan bebek ile oynayamaz mı? Eğer cevabınız “oynayamaz” oldu ise kalıplaşmış yargılardan kurtulmanız gerektiğini hatırlatırım.
Şimdi oyuncak setlerine bakalım. Kız setlerindeki; mutfak seti, saç tasarımı, ve temizlik arabasına dikkat edin! Burada bir kez daha kadını mutfak, temizlik ve güzellikle bağdaştıran cinsiyet rollerini görüyoruz. Arada bir tane ressam setinin olması olumlu sayılabilir.
Şimdi, oğlan oyuncak setlerine bakalım. Hayvanlar, askerlik, ve inşaat setleri dikkat çekiyor. Gördüğünüz gibi temizlik ve güzellik üzerine bir set yok.
Sadece bu küçük örnekte bile cinsiyet rollerini görebiliyoruz. Bu yılbaşında bir yenilik yapın ve hediye aldığınız çocukların cinsiyetini düşünmeden onlara farklı niteliklerde oyuncaklar alın.
Oyuncakların cinsiyeti yoktur!
Kaynak:
Psychology Today
Görseller:
1, 2, 3
