Kolhis ya da Kolkhis Krallığı, Antik Çağ’da Tzan yani Laz-Megrel kabilelerinin kurduğu Kafkas kökenli bir krallıktır. Antik Tzan inanışında öncelikle Güneş ve onu takiben Ay ve Yıldızlar kutsal kültler olarak yer ediniyordu. Tzan kabilelerinin başı olan Kolkhis Kralı Güneşin oğlu olarak nitelendiriliyordu.
Mjora, Güneş demekti. Tzan takviminde pazar günü yani Lazca adı ile Mjaçxa “Güneş günü” olarak adlandırılıyordu. Pazar günleri sadece Güneşe ibadet ediliyordu.
Tuta, Ay demekti. Ay, Güneşten sonra gelen kutsal güç idi. Ay’ın Güneş ile birlikte dünyadaki bütün canlıları koruduğuna inanılıyordu. Pazartesi günü yani Lazca adıyla Tutaçxa “Ay günü” olarak adlandırılıyor ve bu günde de sadece Ay’a ibadet ediliyordu. Yalnız faklı olarak Ay gününde kutlama yapılmazdı. Ay tutulması uğursuz bir durum olarak kabul edilirdi. Ay’ın Yeni Ay evresini “Ay’ın geri dönüşü” olarak benimserler ve Tzanlar kılıçlarını kuşanıp Ay’a doğru uzatır, dualar ederlerdi. (1)
Muruntsxi, yıldız demekti ve yıldızlar da Güneş ve Ay gibi kutsal kabul edilirdi.
K’ik’ina, Tzanların savaş tanrısıdır. Bazı Tzan kabileleri savaşı bir yaşam biçimi olarak benimsemişlerdir. Tzan takviminde salı günü yani Lazca adıyla İk’inaçxa “Savaş Tanrısının Günü” kabul ediliyor ve Salı günü yalnızca ona ibadet ediliyordu. Salı günü doğan çocukların efsanevi, güçlü savaşçılar olacaklarına inanılıyordu. (2)
Obi, Yağmur Tanrısıdır. Doğu Karadeniz’de en çok görülen hava olayı yağmurdur. Obi, ekinlerin gelişmesi için ihtiyaç duyulan yağmuru gönderiyordu. Tzan takviminde cuma günü yani Lazca adıyla Obiçxa “Yağmur Tanrısının Günü” olarak kabul ediliyordu ve Cuma günü sadece Obi’ye ibadet ediliyordu. (3)
Ğormoti, gökyüzünde yaşar ve doğa olaylarını yönetir. Evrenin yaratıcısı olarak kabul edilir. (4)
Şana, Abhaz mitolojisinde de tanrıça olarak karşımıza çıkar ve aydınlatan, doyuran, ısıtan, huzur ve mutluluk veren tanrıça olarak adlandırılır. (5)
Tzan inanışında göksel inanışlara ek olarak doğaya düşkün olmalarının bir yansıması olarak ağaç kültü de ön plandadır. Tarihçi Prokopius, Tzanların ağaçlara tanrıları gibi saygı duyduklarını ve hürmet ettiklerini söylemiştir. Ayrıca Prokopius, Trabzon’da yaşayan Tzanların tanrısal varlıklar olarak kuşları da saydıklarını bildirmiştir. (6)
Tzan inanışına göre evren üç horizondan oluşmaktaydı: Gökyüzü, Yeryüzü, Yer altı.
Ntza, gökyüzü demekti. Antik Kolkhis’te, inanışlarının merkezi Güneş, Ay ve Yıldızlar burada olduğundan gökyüzü aydınlığın ve mutluluğun kaynağı olarak görülmekteydi. Yani gökyüzü bir nevi cennet olarak görülürdü. Ölen kişi eğer iyi bir insansa ruhunun göğe yükseleceğine inanılırdı. Bu yüzden günümüzde bile Lazca en büyük temenni sözü “Neaşa Exti” yani “Göğe yüksel” (Cennet’e gidesin) sözüdür.
Dixa, yeryüzü demekti. İnsanların ve Dida Mangisa’nın yani Koruyucu Ana’nın, Germak’oçi, Çinka gibi doğa üstü varlıkların yaşam alanıydı. (7)
Leta Tude, yer altı demekti. Karanlık güçlerin bulunduğu yer olduğuna inanılırdı. Kötü insanların ruhları Leta Tude’ye giderdi. Galenişi ve Cazi gibi ürkütücü olağanüstü varlıklar burada yaşardı. (8)
Başlık Resmi: Güneş Titan Helios her sabah, 4 atın çektiği savaş arabasıyla gökyüzündeki yolculuğuna Kolkhis’ten başlıyor, Erytheia’da (Güneş’in battığı diyar) yolculuğuna son veriyordu.
Kaynak:
1. Ali İhsan Akmaz. Kafkasya’dan Karadeniz’e Lazların Tarihsel Yolculuğu. Çiviyazıları 1997. S.125.
2. Simon Canasia, Niko Berdnzenişvili, Gürcistan Tarihi. S.80
3. Ali İhsan Aksamaz. Kafkasya’dan Karadeniz’e Lazların Tarihsel Yolculuğu. Çiviyazıları 1997. S.126.
4. Simon Canasia, Niko Berdnzenişvili, Gürcistan Tarihi.
5. B.Ömer Büyüka. Abhaz Mitolojisi
6. Laz halk inançları ve söylenceler üzerine araştırma notları
7. Ali İhsan Aksamaz. Kafkasya’dan Karadeniz’e Lazların Tarihsel Yolculuğu. Çiviyazıları 1997. S.44.
8. Laz halk inançları ve söylenceler üzerine araştırma notları
