Hiçbir zaman yaptığınız işten ve ürettiklerinizden tatmin olmuyorsanız, her zaman daha iyisini yapmanız gerektiğine inanıyorsanız, eğer mükemmel bir iş çıkaramazsanız o işte berbat olduğunuza inanıyor ve kendinizi değersiz hissediyorsanız, yüksek standartlarınız ve beklentileriniz varsa ve bunlara ulaşmak için kendinize acımasız davranacak şekilde mücadele ediyor ve çabalıyorsanız mükemmeliyetçisiniz diyebiliriz.
Avustralya’daki klinik müdahale merkezi (CCI), mükemmeliyetçiliği 3 maddede tanımlamış.
1) Yüksek standartlar için verilen acımasız uğraş ve çabalar
Mükemmeliyetçi kişinin standartları başkalarına mantıklı ve gerçekçi gelmeyebilir. Yüksek standartlara birkaç örnek verelim; yapılan her projenin en iyi sıralamada olmasını veya sınavlardan her zaman yüksek not almayı beklemek. Bu gerçekçi olmayan standartlar kişiyi acımasız bir çabaya itebilir ve kişi yemek dahi yemeden saatlerce hatta günlerce aynı proje için çalışabilir.
2) Öz–değerini yüksek standartları başarmak üzerine kurma
Kişi kendini yalnızca bu yüksek standartlara ulaştığında ve başarılı olduğunda değerli hissediyorsa, orada ters giden bir şeyler vardır.
3) Kişinin kendine zarar veren yüksek talepler ve standartlar belirlemesi
Örneğin, kişinin sağlığını olumsuz etkilese dahi kendine saatlerce çalışma ve her zaman birinci olma hedefi koyması gibi.
Mükemmeliyetçilik kişiyi başarıya götüren bir şey olarak görülse de aslında kişiye zarar verir, onu mutsuz edebilir ve performansını düşürebilir. Kendi değerini yalnızca başarılı olmasına bağlayan bir kişi sürekli baskı altındadır. Kendi değeri -öz-değeri- sürekli tehdit altındadır. Şöyle düşünceleri olabilir;
“Bu işten tam not alamazsam ben yetersizim biriyim, başarısız biriyim, bulunduğum yeri hakketmiyorum.”
Mükemmeliyetçilik kişinin hayatının birçok alanını etkileyebilir; iş, okul, ev işleri ve temizlik, yakın ilişkiler, beslenme ve kilo, kişisel bakım, spor, sağlık ve fitness.
Mükemmeliyetçi kişilerin bazı ortak davranışları nelerdir?
◊Zamanında karar verememek (örn: sabah işe ne giyeceğine bir türlü karar verememek, hangi renk tshirtü alacağına karar veremeyip iki rengi de almak)
◊Güvence ve onay arayışı (örn: başkalarından yaptığın işi kontrol etmesini istemek, emin olmak istemek)
◊Aşırı düzenleme ve liste hazırlama (örn: sürekli gün içinde yapmak istediğin işleri listelemek, silip tekrar liste hazırlamak)
◊Kolay vazgeçmek (örn: öğretmenin yönergelerini takip edemediğin için 2 hafta içinde kursu bırakmak, halbuki diğer kişiler de takip edemiyorlardı)
◊Erteleme/Procastination (örn: yeterince iyi olmayacağından korktuğun için projeye başlamayı ertelemek)
◊Ne zaman duracağını bilememek (örn: başkaları ilgisini kaybetmiş olsa da aynı şeyi tekrar tekrar savunmak, bavul hazırlarken gerekenleri seçmekte zorlanmak ve birçok şeyi almak)
◊Fazla karşılama/kompanze etme (örn. ev adresini detaylıca anlattıktan sonra mesaj olarak da yollamak, her zaman randevulara 30 dk. önce gelmeye çalışmak, mutfağı yemekten önce 3 kere temizlemek)
◊Kontrol etme/Checking (örn: işini defalarca kontrol etme ve hata arama, yüz lekeleri için tekrar tekrar aynaya bakma ve kontrol etme, tekrar tekrar tartılma)
◊Biriktirme/Hoarding (örn: olur da lazım olur diye 20 yıllık banka dokümanlarını saklamak, bir gün okumak isteyebilirsin diye eski dergileri saklamak)
◊Yavaşlık (örn: doğru şeyi söylediğinden emin olmak için yavaşça konuşmak, önemli yerleri kaçırmamak için gazeteyi yavaşça okumak)
◊Başarısız olma ihtimali olan durumlardan kaçınma (örn: işe alınmayacağınızdan korkarak iş başvurusu yapmaktan kaçınmak, kilo almış olmak gününü mahvedeceği için tartılmaktan kaçınmak)
Özetle, mükemmeliyetçiler birçok alanda işlevsel olmayan davranışlara sahiplerdir. Ancak bu davranışların temelinde gerçekçi olmayan problemli düşünceler yatar. Sonraki yazımda bu düşüncelere değineceğim ve Avustralya’daki clinical intervention merkezinin örneklerini paylaşacağım.
Kaynaklar:
Fursland, A., Raykos, B. and Steele, A. (2009). Perfectionism in Perspective. Perth, Western Australia: Centre for Clinical Interventions
https://psychologytools.com/mechanism-perfectionism.html
http://www.cci.health.wa.gov.au/docs/1%20What%20is%20%20Perfectionism.pdf
görsel: http://yeji-draws-yeti.tumblr.com/
